'Het verhaal is keihard. Boeren zaten te huilen'

De projecten van de Stichting Nieuwe Helden van Lucas De Man planten zich in hun meest ideale vorm voort als geluidstrillingen die zo ver mogelijk reiken en zo veel mogelijk mensen aanraken. Lucas De Man: "Als je Humo las, luisterde je ook naar StuBru. Zo was het vroeger, maar dat hokjesdenken is voorbij. Als je vandaag veel mensen wilt bereiken, moet je kaders opzetten waarin ieders verlangen een plekje vindt. Kaders waarbinnen verbindingen gelegd worden tussen kunstenaars maar ook tussen artistieke en niet-artistieke partners: bedrijven, zorginstellingen, verenigingen."

Wij, Varkenland, geïnitieerd door de provincie West-Vlaanderen, bestaat uit verschillende facetten. Een theatersolo, een kortfilm en een multimediale erfgoedinstallatie vormen het geraamte van het project. Het vlees zijn de lokale activiteiten, installaties en animaties waarmee acht deelnemende West-Vlaamse gemeenten iets vertellen over zichzelf. In Kortrijk, waar Wij, Varkenland dit weekend resideert, gaat het over expo's, workshops, huiskamerconcerten, debatten en culinaire events.

Drie miljoen varkens

Om dat allemaal te realiseren gingen De Man en de zijnen aan tafel zitten met gemeentebesturen en burgemeesters, maar ook met lokale kunstenaars, verenigingen, academies en scholen. Vermoeiend? Zeker. Maar ook essentieel, zegt De Man. "Mijn grootste doel als kunstenaar is om te verbinden. Kijk, onze publieke ruimte is vandaag totaal anoniem geworden - alles draait er rond consumeren. Mensen gaan enkel nog shoppen op zaterdag. Ik geloof dat door kunst, met kleine of grote K, mensen elkaar opnieuw kunnen ontmoeten: ongedwongen iets met elkaar delen over het leven en over de dood. Die ontmoeting kan gebeuren in een theatersolo maar evengoed tijdens een huiskamerconcert of op een barbecue van 800 man."

Om zo veel mogelijk buzz te creëren rond Wij, Varkenland ondernam De Man samen met kompaan Gilles Coulier de trektocht met het gouden varken. De surrealistische tocht voerde de heren naar Meulebeke, waar ze als helden werden onthaald. Handige mediastunt, maar ook meer dan dat.

"Het is content marketing - het trekt de aandacht, maar het betekent ook iets. Ik ben als jonge gast weggetrokken uit West-Vlaanderen met de idee dat er daar niets voor me lag en nu keer ik terug naar de roots, wat die dan ook moge zijn. Je kunt niet geloven welke reacties dat veroorzaakt, drie jonge kerels die zich in het zweet werken om met een varken het land door te trekken. Hoeveel mensen ons gevolgd hebben, mee de kar kwamen trekken, hun duim opstaken... Het beeld van het varken roept als vanzelf verschillende associaties op. Er zijn in West-Vlaanderen drie miljoen varkens, één miljoen inwoners. Het aantal varkensbedrijven is op twintig jaar tijd spectaculair afgenomen, terwijl er nog steeds evenveel varkens zijn. Het tekent de teloorgang van de kleine varkensboer: ook de boeren zijn managers moeten worden, en dat is een metafoor voor wat er gebeurt in heel onze maatschappij. In dat varken schuilen alle clichés over de 'boeren' van West-Vlaanderen, en tegelijkertijd weten we dat de West-Vlamingen hoog scoren aan de universiteiten, dat ze sterke ondernemers zijn."

In de theatersolo Wij, Varkenland staat De Man zelf op scène. "We hebben voorstellingen gespeeld waarbij enkel varkensboeren in de zaal zaten, dat maakte me behoorlijk zenuwachtig. Ik vertel het verhaal van een kerel die terugkeert naar zijn roots, nadat zijn moeder gestorven is. Zijn broer heeft het varkensbedrijf proberen overnemen maar alles verloren. Dat verhaal is keihard - er zaten boeren te huilen in de zaal. Man, wat een heftige stiel is dat toch. Voor Wij, Varkenland heb ik een maand onderzoek gedaan, gaande van het zelf castreren van varkens en het werken op een boerderij tot het praten met veevoerbedrijven en het bestuderen van boeken en cijfers. Het grootste compliment dat ik krijg is dat boeren naar me toekomen en zeggen: 'Gij zijt een boerenzoon, gij hebt erin gezeten'."

Maar ook de talloze kleinere projecten, gedragen door lokale West-Vlaamse organisaties, schat De Man naar waarde. In Menen werd het wereldrecord 'verhalen schrijven' verbroken. In de Zonnebeekse huiskamers schitterden ongekende talenten. Heel Meulebeke liep te hoop om samen het gouden varken over de gemeentegrens te trekken. "Ik ben echt ontroerd geraakt door de kracht van dat middenveld. Er is in West-Europa een transitie bezig die je ook in West-Vlaanderen voelt. Vroeger werd je ergens geboren, bleef je daar je hele leven boeren en stierf je op datzelfde stukje grond. Nu trekken de jongeren weg, maar ze keren terug en nemen hun kennis mee. Ze veroorzaken een beweging in die vroegere rurale samenleving. Geen provincie heeft tegenwoordig zoveel sterrenrestaurants als West-Vlaanderen - allemaal jonge ondernemers die daar een zaak uit de grond hebben gestampt."

Griezelige woorden

Sinds De Man afstudeerde aan de regieopleiding in Amsterdam, in 2008, heeft hij zich zowat geprofileerd als de antipode van de jonge, schuchter zoekende kunstenaar. Zijn discours is doorweven van marketingtermen als branding, content publicity en networking, woorden waar, zo beseft hij ook zelf, veel kunstenaars van griezelen. Anderzijds slaagt hij er in tijden van crisis wel mooi in om grote sponsors voor zijn projecten binnen te halen. "Ik ben geen slachtoffer van het neoliberale systeem, ik probeer dat systeem naar mijn hand te zetten. Ik maak gebruik van de mechanismen en netwerken die bestaan om te kunnen realiseren wat ik wil realiseren. Projecten als Wij, Varkenland zijn groot en duur, dus je moet bezig zijn met partners, opdrachtgevers, sponsors, medecreators. Sponsors zijn belangrijke partners, maar het komt erop aan ze mee te nemen in de droom die jíj wil realiseren. Ik ben in die zin niet minder romantisch dan de gast die in zijn kamertje zit te prutsen. Ik vecht voor projecten die soms onmogelijk lijken, en ik ga daar honderd procent voor. Ik weet hoe ik mensen moet overtuigen. Ik heb niet zo veel talenten, maar dat is er wel een."