De vrouwelijke kant van de killer

Even recapituleren. Stella Gibson, een ijzige, seksueel actieve topflik uit Londen, wordt naar Belfast gestuurd om er een aanslepende moordzaak te herzien. Parallel wordt haar kille tegenhanger geïntroduceerd: Paul Spector - echtgenoot, vader, rouwbegeleider en seriemoordenaar. Niet weer, dacht iedereen, en iedereen zat fout.

De bevlogen scenarist Allan Cubitt, de man die 25 jaar terug met Prime Suspect 2 zijn tijd ver vooruit was, zette zijn magnum opus expliciet in het teken van de vrouw en van de exploratie van mannelijk geweld. De killer kreeg een bedrieglijk 'vrouwelijke' kant: hij is feminien mooi, speelt de liefhebbende vader en echtgenoot, schijnt een goede therapeut voor een paar dat een kind verloor. Hij wordt des te akeliger door de aandacht die wordt besteed aan een plejade van vrouwen in de meest uiteenlopende rollen: moeders, eega's, zusters, dochters, wetenschappers, ordehandhavers, zorgverleners, migranten, hoeren.

De kleine productie in handen van BBC Northern Ireland werd groot dankzij sterke regie (van landgenoot Jakob Verbruggen in seizoen 1 en van Cubitt in seizoen 2), een dreigende locatie (Belfast), een meer dan fortuinlijke casting (van wereldster Gillian Anderson en van lokale beau Jamie Dornan, ondertussen eveneens superster dankzij Fifty Shades of Grey). De verwachtingen voor seizoen 3 waren dan ook torenhoog. Helaas. Het is geen hoogmoed voor de val die de reeks nekt, maar doodgewone saaiheid en een wat irrationele neiging om de kijker te vervreemden. Dat wist niemand toen hoofdacteurs en regisseur in Londen met de pers praatten.

Wanneer Gillian Anderson in een zomerjurk en op hoge hakken de zaal van het National Film Theatre binnenwandelt, negeert ze de vrouw die haar met een smartphone zit te filmen. Ze gaat zitten en zegt zonder één blik: "Wil je alsjeblieft stoppen?" Zo kennen we Anderson. niet als de wat zeurende, immer diplomatische ultrarationaliste uit The X-Files, maar als iemand die overal meteen de toon zet. "Ik was een lastig wijf toen ik jong was. Je weet wel, de rebel yell, punk. Misschien zit dat ook wel een beetje in Gibson. En er was natuurlijk de figuur van Jane Tennison in Prime Suspect. Die heeft mijn vertolking zeker beïnvloed. Tennison was een kanjer van een personage. Gigantisch ego, overduidelijke karakterstoornissen."

Volgens Cubitt had het personage van Gibson een actrice nodig die even sterk was, een die ongenaakbaar haar zin deed, niet zwichtte voor de sirenenzang van Hollywood of begon te hallucineren omdat ze werd uitgeroepen tot Sexiest Woman of the Year (gebeurde echt met Anderson in 1996). Hautain bescheiden als ze is, legt Anderson de credit wel degelijk bij de manier waarop Cubitt zijn verhaal vertelt. "Ik doe geen moeite om in Hollywood rond te paraderen. Logisch dat ik weinig aanbiedingen krijg. Maar het was lang geleden dat ik nog zo'n goed script las. Allan heeft echt de gave om in zijn personages te kruipen. Er is ook iets met het naturalistische en Europese tempo van de serie, zeker in seizoen 3. We zijn zo klaargestoomd om duizend-en-een dingen te zien en te verwerken, dat we eigenlijk vergeten zijn wat er gebeurt als je plots de hele focus vernauwt, inzoomt, onderzoekt."

Manipulatief

Cubitt is natuurlijk in de wolken over zijn twee leads, een combinatie die wonderwel werkt (zolang er niet moet worden gesproken). "Zoiets kun je niet anticiperen. Als ik kijk naar drama's die ik zelf bewonder, zijn er altijd wel enkele elementen in de cast waarvan je denkt dat die beter hadden gekund, maar is er ook wel steeds een soort toverkracht mee gemoeid. Kijk naar Apocalypse Now. Harvey Keitel, op zich een klassepaard, zou eerst de rol van Martin Sheen nemen, maar als je terugblikt is de casting van Sheen misschien wel beter. Met Jamie Dornan was er ook iets dat me hem kost wat kost deed willen, hoewel hij voor een ander personage kwam. De scène waarin Spector thuiskomt en zijn kind bovenaan de trap ziet zitten, werd door het merendeel van de kandidaten gespeeld met een gezicht alsof ze het jong zouden gaan wurgen. Jamie begreep meteen dat hij een liefhebbende vader moest zijn, manipulatief."

Het einde van het tweede seizoen liet het Verenigd Koninkrijk in shock achter. Het einde van seizoen 3, door een hevige brok geweld fiks contrasterend met wat voorafgaat, was voor velen over de hele wereld onverteerbaar.

Cubitt, door de tabloids beschuldigd van vrouwenhaat (stel je voor), besluit: "Met eindes moet je twee dingen in het oog houden. Je moet je laten leiden door je personages. Je voelt je personages en die laten je voelen waar je moet afhaken. Personages dicteren als het ware wat je moet doen. Je wordt in zekere zin je personages, de moeder, het kind, de vader, de vrouw, het meisje. En dan is er uiteraard ook de thematiek. Er moet ergens een vorm van sluiting zijn, maar zoals Spector zegt: 'In het rouwen om een kind kan er nooit sluiting bestaan.' Sluiting hier is niet zichtbaar, het zit in de manier waarop Stella evolueert."