Turkije laat spierballen zien

Aan de Syrische kant van de grens wonen veel Turkmenen, etnische Turken die sinds de elfde eeuw verspreid leven over Syrië, Irak en Iran. Velen van hen hebben zich aangesloten bij de rebellie tegen het regime van Syrisch president Assad. Zowat tienduizend Turkmeense strijders, getraind en geholpen door Turkije, strijden vanuit de grensregio boven Latakia tegen de troepen van Damascus. Russische vliegtuigen voerden hevige luchtaanvallen uit op de overwegend etnisch-Turkmeense dorpen in dit gebied. Islamitische Staat heeft hier geen voet aan de grond.

Ankara zegt dat Turkse F-16's de Russische SU-24 zeker tien keer waarschuwden dat het toestel te dicht bij de Turkse grens kwam, waarop ze de straaljager uiteindelijk neerschoten toen deze het Turkse luchtruim invloog. Volgens de Russische lezing werd de straaljager echter neergehaald terwijl hij in het Syrische luchtruim was, op een kilometer van de grens met Turkije.

De twee piloten gebruikten hun schietstoel, maar hun lot is nog onduidelijk. Rebellen zeiden aanvankelijk dat ze een van hen hadden doodgeschoten en naar de andere zochten, maar Turkije zei later dat beide piloten in leven zijn. Syrische oppositiestrijders, die al weken lijden onder Russische bombardementen, bliezen ook een helikopter op die een noodlanding maakte tijdens de zoektocht naar de piloten. Mogelijk gebeurde dat met een door de VS geleverde antitankraket. Daarbij zouden geen doden zijn gevallen.

In Turkije steeg de druk op de regering om iets te doen aan de Russische bombardementen. "De oppositie leverde hevige kritiek, wat leidde tot escalatie in de binnenlandse politiek", zegt de Turkse brigadier-generaal buiten dienst Haldun Solmazturk. "Dat heeft aan dit incident bijgedragen." Vorige week ontbood Ankara de Russische ambassadeur in Turkije. Boodschap: Turkije behoudt het recht in te grijpen als de veiligheid van zijn grenzen in gevaar komt door Russische bombardementen op Turkmenen in Syrië.

Turkije is een van de felste tegenstanders van Assad in Syrië en steunt reguliere rebellen in hun strijd tegen het regime. Ankara speelt ook een dubieuze rol in de strijd tegen IS, dat Turkije ziet door de lens van een regionaal gevecht om de macht tussen soennitische en sjiitische staten en groepen. Turkije staat Amerikaanse vliegtuigen toe aanvallen op IS uit te voeren vanaf zijn grondgebied, maar deed lang niets om de groei van de terreurgroep te voorkomen; jihadisten konden tot voor kort naar believen vanuit Turkije naar IS-gebied reizen en olie uit IS-gebied ging ongemoeid de andere kant uit.

Spoedvergadering

In de ogen van de Turkse islamistische regering van president Erdogan zijn niet de soennitische extremisten van IS het hoofdprobleem, maar de groeiende regionale macht van sjiitische regimes onder leiding van Iran, zoals dat van Assad. Ankara ziet in IS een middel om die groei te temperen, en de val van het Assad-regime te bespoedigen. Bovendien ziet Ankara met afschuw hoe het Westen Koerdische strijdgroepen bewapent en traint, en steeds meer als beste vrienden in de strijd tegen IS gaat beschouwen; Turkije vocht bijna dertig jaar tegen de Turks-Koerdische PKK, wier Syrische zusterorganisatie nu het noordoosten van Syrië domineert en zich met westerse steun opmaakt voor een aanval op Raqqa.

De NAVO, waartoe ook Turkije behoort, belegde gisteren meteen een spoedvergadering. Secretaris-generaal Jens Stoltenberg bood Turkije steun aan. Hij wees elke suggestie van de hand dat het incident buiten het Turkse luchtruim plaatsvond. "Wij zijn solidair en steunen de territoriale integriteit van onze bondgenoot", stelde Stoltenberg. Volgens artikel 5 van het NAVO-handvest is een aanval op één lidstaat een aanval op allen en kan een lidstaat de verdragsorganisatie om hulp vragen als hij wordt bedreigd.

Een incident zoals dit is precies wat de NAVO vreest, met zoveel vliegtuigen, drones, en militairen van zoveel verschillende, vaak rivaliserende landen in het Syrische luchtruim.