Zakendoen met een struisvogelboer, waarom niet?
Hoe wordt een Belgisch energiebedrijf klant bij een louche zakenman als Gershon Ben-Tovim? Een kille zestiger, die niet bang is voor een schimmige deal meer of minder. Ook niet met de maffia. Reconstructie van een 'stomme' nalatigheid.
Hij bezit riante villa's in Namibië en Zuid-Afrika, heeft een veroordeelde maffiabaas als businesspartner en wordt genoemd in een smeuïg omkoopschandaal in het Verenigd Koninkrijk. Zie hier wat je snel terugvindt over Ben-Tovim op het internet. Hoe kom je als kleine Belg bij zo iemand terecht?
Zuid-Afrika, twee jaar geleden. Michael Corten, topman van Belgian Eco Energy (BEE) stapt door Kaapstad met een koffer vol maatpakken. Hij reist het land door op zoek naar bedrijven die hem hout kunnen leveren voor zijn toekomstige biomassacentrale in Gent. Tijdens meetings met een reeks banken, investeringsgroepen en ministeries merkt hij altijd dezelfde man op. Een Israëlische zestiger met een norse blik.
"Ben-Tovim was niet de meest sympathieke zakenman die ik ooit heb ontmoet. Hij was kil en afstandelijk, maar iedereen behandelde hem wel met het grootste respect", herinnert Corten zich. Via een aantal buitenlandse energiebedrijven en consultants leren Corten en Ben-Tovim elkaar beter kennen. "Zijn bedrijf, Green Coal, bleek in Namibië bezig met het hakken van bomen die eigenlijk niet thuishoren in Afrika. Die zouden ideaal zijn voor ons om te gebruiken als grondstof."
Van het een komt al snel het ander. Bij BEE zien ze geen graten in een samenwerking. Zeker niet omdat de nationale bank van Namibië er ook instapt. "Dan krijg je het gevoel dat je veilig zit. Ja, toch? We hebben geen uitgebreide check van die mans verleden gedaan. Achteraf is dat misschien stom."
Inderdaad, even googelen is soms niet slecht. Ben-Tovim start zijn carrière in 1993. Hij wint onverwacht een van de lucratiefste diamantconsessies langs de kust van Namibië. Tot op heden vragen veel mensen zich af hoe hij dat geflikt heeft, als kleine garnaal tegen alle grote mijnbedrijven van de wereld.
Toeval of niet, maar in diezelfde periode ontwikkelt hij een zakenband met Vito Palazzolo, een toplid van de cosa nostra die zich in Namibië verschuilt voor de Italiaanse justitie. Samen openen ze een 'struisvogelboerderij'. De boerderij doet volgens het personeel vooral dienst als exclusief vakantieoord voor lokale politici, zakenmensen en bankiers. Geen wonder dus dat Ben-Tovim ook vandaag nog thuis is in de salons van de Afrikaanse macht.
Hoe Ben-Tovim en Palazzolo mekaar leren kennen is niet bekend. Maar de samenwerking blijft niet beperkt tot struisvogels. In 1995 kopen ze samen een mijn op in Rusland. Twee jaar later volgt nog een avontuur in Angola. Volgens een onderzoek van de Italiaanse journaliste Cecilia Anesi verdienen ze miljarden euro's aan beide deals. Het feit dat Ben-Tovim bij zijn scheiding in 1999 een huis van zowat 20 miljoen euro in de chicste wijk van Kaapstad overlaat aan zijn ex, toont dat hij er warmpjes inzit.
Britse politicus
De naam van Ben-Tovim duikt een decennium later weer op in een schandaal rond Tony Baldry, een conservatief parlementslid uit het Verenigd Koninkrijk. Baldry misbruikt in 2012 zijn invloed om een van de vele mijnbedrijven waarbij Ben-Tovim betrokken is van de zwarte lijst te halen in Sierra Leone. Het bedrijf wordt er verdacht van corruptie. Baldry krijgt 65.000 euro toegestopt via zijn lobbybedrijf en nog eens voor 2 miljoen euro aan aandelen in het mijnbedrijf. Na een parlementair onderzoek moet de Brit zijn excuses aanbieden voor de vermenging van publieke en private belangen. Ben-Tovim verdwijnt van de radar, tot een paar weken geleden.
Begin maart, het bureau van het Vlaams Energieagentschap (VEA) aan het Noordstation in Brussel. Een medewerker zucht diep. Op zijn computerscherm staat een artikel over de band van Ben-Tovim met de maffia. Wat is dit? In eerste instantie is het niet helemaal duidelijk of deze Ben-Tovim ook de man is met wie BEE in zee wil in Namibië. Contacten uit de Joodse gemeenschap in Antwerpen worden gevraagd of de naam veel voorkomt, zoals 'Jan Peeters' bij ons en er dus sprake kan zijn van een verwarring. Het antwoord: helemaal niet, die naam is heel uitzonderlijk. Er wordt contact opgenomen met BEE. Vlaanderen kan niet riskeren dat subsidies naar een omstreden zakenman gaan. "We wilden geen gangster betalen", zegt een bron.
Als Corten van de bezwaren hoort, beseft hij hoe laat het is. Begin april springt hij op een vlucht richting Zuid-Afrika. "Ik heb geprobeerd om ervoor te zorgen dat Ben-Tovim zich terugtrok. We zouden een nieuw bedrijf oprichten, Green Coal Energy, waar hij enkel als adviseur bij betrokken mocht zijn. Hij was daar boos over. Hij voelde zich ten onrechte beschuldigd, maar we hebben de afspraak wel gemaakt."
'De kwaadste niet'
Ben-Tovim zelf probeert een oud trucje: hij laat een paar bevriende politici in Namibië lovende brieven schrijven naar de administratie, om hen ervan te overtuigen dat hij de kwaadste niet is.
Maar aan het Noordstation volstaat dat niet. "We beseffen ook wel dat die brieven niets waard zijn." Op 14 april vertrekt een negatief advies naar toenmalig energieminister Annemie Turtelboom (Open Vld). De biomassacentrale in Gent mag geen subsidies krijgen omwille van Ben-Tovim. En de rest is geschiedenis: eerst neemt Turtelboom ontslag omdat ze haar eigen partij niet mee krijgt in de aanval op BEE. Gisteren besliste de Vlaamse regering, nadat het advies was uitgelekt, om de stekker alsnog uit de centrale te trekken en wellicht ook uit BEE. In Namibië wordt eens nors gegromd.