Rampplek MH17 blijft onbereikbaar

De Oekraïense rebellen willen de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) de toegang tot de rampplek ontzeggen, omdat de organisatie te veel de belangen van de VS en Oekraïne zou dienen. Dinsdagochtend werd het bericht verspreid dat de groep Nederlandse en Australische experts niet vanuit Donetsk naar de rampplek was afgereisd. De reden: "Er wordt op dit moment te veel gevochten op en langs de route naar de rampplek."

Al vijf dagen kunnen de forensische experts niet bij de rampplek komen om de laatste slachtoffers van de vliegramp op te halen. Hoe moet het nu verder?

Blijven proberen

"Het kabinet zal nooit onverantwoorde druk op mensen uitoefenen om naar het rampgebied te gaan", benadrukte Nederlands minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans gisteren in de Tweede Kamer. "Die mensen hebben ook familie."

En dus zoekt Defensie dag en nacht naar verantwoorde manieren om bij de rampplek te komen. "We blijven knokken", aldus minister van Defensie Jeanine Hennis. Ze klampt zich vast aan het feit dat het de OVSE en mediateams eerder ook is gelukt. En dat de hele wereld meekijkt.

Pessimisme is er ook: naarmate de vliegramp langer geleden is, gaan de strijdende partijen weer aan hun eigenbelang denken. Geen van beiden zit te wachten op een langdurige wapenstilstand, omdat die de andere partij de kans geeft om te hergroeperen.

Zo kan het dat de weg die de Nederlanders moeten nemen om bij het rampgebied te komen nu precies in de frontlinie ligt. De gevechten gaan "als een golfbeweging" over de weg, zegt Timmermans. Dat is tegen de afspraak, vindt hij. "Het is niet voldoende om niet te vechten op de rampplek. Nederland moet daar ook kunnen komen."

Premier Rutte heeft daarom een 'heel stevig' gesprek met de Oekraïense president Porosjenko gevoerd, die daarop heeft beloofd "zijn verantwoordelijkheid te zullen invullen". Houdt Porosjenko zich niet aan zijn belofte, dan mobiliseert Timmermans zijn internationale collega's om de druk op Kiev te verhogen.

Timmermans hoopt dat het hulpverleners woensdag alsnog lukt om de rampplek te bereiken. Maar, waarschuwt hij: "Ik heb inmiddels geleerd tien slagen om de arm te houden."

Lokale bevolking inschakelen

De mensen die vlucht-MH17 in hun omgeving zagen crashen, hielpen de eerste dagen bij het verzamelen van de lichamen van de slachtoffers. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vraagt zich af of de Oekraïense burgers niet actiever kunnen worden ingezet. Hij stelt voor om een meldpunt te openen voor mensen die stoffelijke overschotten aantreffen. GroenLinks-kamerlid Liesbeth van Tongeren oppert om mensen die helpen een vergoeding te geven. Voordeel daarvan is dat Nederlandse hulpverleners geen gevaar lopen. Daar staat tegenover dat de lokale bewoners wel iets anders aan hun hoofd hebben: de oorlog. Zeker 36 burgers, onder wie acht kin- deren, zijn de afgelopen dagen omgekomen door gevechten nabij de rampplek.

Gewapende beveiligers

Nederland heeft ernstig overwogen om het leger in te zetten om de rampplek veilig te stellen. De verloven van sommige legereenheden waren al ingetrokken. Toch is deze optie terzijde geschoven. De risico's om betrokken te raken bij het Oekraïense conflict zijn te groot.

Ondertussen heeft Nederland wel een principeakkoord met Oekraïne gesloten voor het eventueel toelaten van 700 gewapende personen om de hulpverleners te beschermen. Het akkoord is een 'verzekering', volgens een hoge ambtenaar van Buitenlandse Zaken: mocht het nodig zijn, dan "wordt alles in stelling gebracht". Tegelijkertijd kan de afspraak worden gezien als drukmiddel voor de separatisten. Timmermans noemt het "zeer onwaarschijnlijk" dat militairen in actie zullen komen.

VN-politiemissie

Er ligt al een unaniem aangenomen VN-resolutie klaar waarin staat dat alle partijen moeten meewerken aan een onafhankelijk onderzoek en het terughalen van de slachtoffers. De resolutie is ook door Rusland ondertekend. Een extra VN-resolutie voor een politiemissie wordt achter de schermen uitgewerkt. Een Haagse bron noemt het plan volstrekt irreëel. "De kans dat Rusland VN-blauwhelmen zal toelaten bij zijn landsgrens is nihil." Ook raakt de VN liever niet verstrikt in het conflict.

Opgeven

Het is moeilijk te zeggen wanneer het werk van de forensische teams erop zit. Niemand weet hoeveel lichamen er nog liggen op de rampplek. Onzeker is ook in welke staat de lichamen zijn, nadat ze wekenlang in de zon hebben gelegen.

Eindeloos doorzoeken gaat dus niet. "Na drie weken is het, eufemistisch uitgedrukt, om biologische redenen nauwelijks meer mogelijk om het werk te doen", aldus Timmermans.

Persoonlijke bezittingen liggen er nog wel: knuffels, creditcards, kleding. Maar ook onder nabestaanden is er realisme. Een Haagse politicus hoorde van één van hen: "Ik wil dat mijn overleden zoon terugkomt, maar niet dat iemands anders levende zoon sterft om hem terug te halen."