Wat een kreeft lijden kan
Voelt een kreeft pijn? Een drieste actie van tv-kok Piet Huysentruyt die de poten uit een levende kreeft trekt, doet het debat over dierenleed herleven.
Nooit meer wil acteur en dierenvriend Pol Goossen voor de zender VIER werken. Tv-kok Piet Huysentruyt kreeg via verschillende fora te horen dat zijn ledematen bij volle bewustzijn uit zijn lijf gerukt zouden moeten worden. Huysentruyt gooide op tv een kreeft levend op de grill. Dit waren de reacties.
Hete pan
"Ge moet daar niet mee inzitten", zo suste hij de verschrikte deelnemers van het programma Komen Eten, voor de gelegenheid op bezoek bij de chef in Zuid-Frankrijk. Eerder had hij de poten uit het spartelende dier getrokken en het in tweeën gehakt. Een gekookte kreeft, zo beweert Huysentruyt, heeft minder smaak dan een kreeft die levend gegrild wordt.
Of het dier daar last van had, kon de gerehabiliteerde tv-kok weinig schelen. "Als je ze straks gaat eten, ga je content zijn."
Tot grofweg halverwege de jaren negentig was enkel de internationale dierenrechtenorganisatie PETA geïnteresseerd in kreeftenleed. Voorstanders van het levend koken konden de ethische vraag gemakkelijk van zich afschuiven. Zij stelden dat kreeften wel een zenuwstelsel hebben maar geen hersengebied om die pijn te vertalen naar lijden.
Twintig jaar later is de wetenschap er nog niet uit. "Maar je kunt niet langer met zekerheid zeggen dat ze geen pijn voelen", zegt natuurkundige en moraalwetenschapper Stijn Bruers. Hij verwijst naar een vaak geciteerd experiment van de Britse gedragsbioloog Robert Elwood (Queen's University Belfast). Elwood onderzocht of kreeften het verschil voelen tussen pijn en lijden. Pijn is een instinctieve reactie op een negatieve prikkel, zoals je hand wegtrekken als die verbrandt. Lijden is de pijn van dat verbranden dagenlang voelen en leren om nooit meer een hete pan aan te raken.
Elwood stopte elektroden in de schelpen waar heremietkreeften in schuilen. In bepaalde schelpen kregen ze elektrische schokjes. De dieren reageerden door een veilige haven op te zoeken. Ze keerden niet meer terug naar de schelp onder spanning. In een tweede experiment kregen de kreeften de keuze tussen hun favoriete schelp en een inferieure soort. In de favoriete schelp kregen ze schokjes. De kreeften kozen voor de inferieure schelp, hoewel die hen minder bescherming bood. Kreeften vinden pijn onaangenaam, onthouden wat hen leed bezorgt en passen hun strategie aan, concludeerde Elwood.
Anders dan sprinkhanen bijvoorbeeld zijn kreeften nog lang na de negatieve prikkel bezig met pijn, zegt Bruers. "Ze hebben minder oog voor hun omgeving en zijn minder alert voor gevaar. Dien je hen pijnstillers toe, dan verdwijnt die afwezigheid. Hetzelfde geldt voor vissen. Van sprinkhanen is bekend dat zij blijven eten en seks hebben terwijl een bidsprinkhaan hun poten afbijt. Een organisme dat pijn voelt, kan dat niet."
De kreeft verdient in elk geval het voordeel van de twijfel, zegt Bruers, die zelf geen dierlijk voedsel eet.
Mosselbank
Kreeften verdoven voor het bereiden kan met een toestel dat Crustastun heet. Dat kost een slordige 3.000 euro. Niet interessant voor een kleine restaurateur, zegt bioloog Jan Seys van het Vlaams Instituut voor de Zee. "Maar als je over het experiment van Elwood nadenkt, kun je niet anders dan toegeven dat er op heel grote schaal dierenleed wordt berokkend."
Er zijn onderzoeken die inktvissen als zeer intelligent en gevoelig aanmerken, zegt Seys. En sinds korten weten we dat mosselen helemaal geen statische wezens zijn, maar de hele tijd bewegen op zoek naar de beste locatie op de mosselbank. "Je kunt het hen niet vragen. Maar een dier dat beweegt, reageert op prikkels. Als blijkt dat zij leren om negatieve prikkels te vermijden, kunnen ze ook pijn voelen. Dat roept onvermijdelijk ethische vragen op."