Opnemen én optreden met een klassiek orkest:Ozark Henry is ambitieus

Als Bob Permentier de kleine, warme repetitieruimte van het Nationaal Orkest van België (NOB) in de Brusselse Ravensteingalerij binnenstapt, haalt hij de hand door het haar. Het is dinsdagochtend. Hij is er klaar voor. De avond voordien heeft hij de rieten van zijn fagot bijgesteld. Ook nam hij de partituren van Paramount nog eens helemaal door. Het is een grote omschakeling, zegt hij, van Beethoven naar Ozark Henry.

Permentier is al 22 jaar lid van het NOB. Hij is 44 en speelt fagot sinds zijn achtste. Tot voor kort was hij niet vertrouwd met de muziek van Ozark Henry. Hij is vooral met klassieke muziek bezig, thuis en op het werk. Dit project vergt een andere aanpak, zegt hij, zowel in voorbereiding als in speeltechniek. "Plots werd ik met compleet nieuwe vragen geconfronteerd. Hoe maak je een goede song? Hoe klinkt een hit? Een leuke zoektocht. Het is altijd goed om de routine te doorbreken, en bovendien is het boeiend om via een kruisbestuiving aan publieksvernieuwing te doen. Net als bij ons concert op Tomorrowland deze zomer."

Zachtjes zet Permentier de fagot aan de mond. Met de kaken maakt hij een korte malende beweging. Aan de kop van het orkest staat Piet Goddaer. Handen op de rug, de ogen halfopen. Hij kucht. De voorlaatste repetitie kan beginnen.

Een dag eerder heeft Goddaer in de kantoren van Sony over Paramount verteld. Hij was volledig in het zwart gekleed en zat in een strakke, donkerrode zetel. "Het kan pretentieus klinken", zei hij, "maar ik heb nooit aan het welslagen van Paramount getwijfeld. Het moest lukken. Er was geen andere optie."

Paramount is een project met hoge primeurwaarde. Voor het eerst ging het Nationaal Orkest met het repertoire van een popartiest aan de slag. Drie jaar geleden werkten ze al eens samen, bij de 75ste verjaardag van het NOB, en daar is nu een plaat en een concertreeks uit voortgevloeid.

De eerste single, een herwerking van de Bowieklassieker 'Heroes', speelt al een tijdje op de radio. Vanavond staan Goddaer en het NOB in een uitverkochte Bozar. Volgende week in Charleroi en Oostende, dit najaar in de Lotto Arena in Antwerpen.

"Ik heb ervoor gevreesd dat mijn publiek me niet zou volgen", zegt Goddaer. "Dat ze zouden denken: 'Maar allee, wat doet hij nu? De blaaskaak.' Maar mijn ambitie is eerlijk. Ik wil muziek maken met een directe emotie, muziek waarmee ik zelf ben opgevoed en waarvan ik het de moeite vind om het te delen."

De repetitieruimte in de Ravensteingalerij is gevuld met trombones en tuba's. Een harp. Violen. Hobo's.

Als inspiratiebron noemt Goddaer 'Both Sides Now' van Joni Mitchell. "Er zijn in de muziekgeschiedenis veel voorbeelden te vinden van samenwerkingen tussen een symfonisch orkest en pop- of rockmuzikanten", zegt Albert Wastiaux, intendant van het NOB. "Meestal worden de strijkers daarbij als een soort synthesizer gebruikt. Piet heeft echt alle aspecten van het orkest benut, zonder dat het te bombastisch werd. Piet is een groot musicus, dat sprak me van bij het begin zo aan in dit project. In zijn muziek is nooit enige ritmische spanning hoorbaar. Het is alsof de druppels van boven komen. Alles valt altijd goed. Die gave gaat dwars door alle muziekstijlen."

Pionierswerk

De repetitie verloopt in een ontspannen sfeer. Iemand tokkelt op zijn smartphone, een ander leest een krant. Tot de strijkstokken opeens dansen en de cello's hun treurzang inzetten. Tot de trombone ontluikt. De klarinet, de pauken.

Dan ontstaat schoonheid.

Voor Paramount bracht Piet Goddaer een sterke ploeg bijeen. Arnould Massart (klassiek en jazzcomponist, schreef hits voor Maurane) als componist, Stefan Blunier (muzikaal directeur van het Beethoven Orchestra in Bonn) als dirigent, Ronald Prent (baas van de Wisseloord Studio's in Hilversum, waar ook The Rolling Stones, Michael Jackson en The Police al opnamen) als recording engineer, en Darcy Proper (drie Grammy's op haar naam) als mastering engineer.

"Maar telkens als iemand zijn nek moest uitsteken, stond ik alleen", zegt Goddaer. "In elke fase van het project droeg ik de eindverantwoordelijkheid. Ik zou het dus niet gedaan hebben als ik op voorhand niet wist dat ik al die facetten zelf ook tot in de puntjes begrijp."

De zanger wou midden in het orkest staan, tijdens de concerten maar ook op plaat. Hij wou een "totale onderdompeling". Nagaan hoe je ervoor kunt zorgen dat je als luisteraar mee in de orkestbak zit.

De meest ideale manier van opnemen bleek de 9.1-technologie. Ook dat is een primeur. "Het is pionierswerk", zegt Goddaer. "Maar daar was het me niet om te doen."

Aan stereo voegt 9.1 hoogte toe. Het gevolg van de gespecialiseerde opnametechniek, waarbij er niet alleen voor en boven elke muzikant micro's hingen, maar in het midden van de studio nog een toren vol microfoons stond, op exact 3,42 meter hoogte.

Voordeel van 9.1: de luisteraar is als het ware omsingeld door muziek. Nadeel: er is een installatie van 5.000 euro nodig om de klankbeleving ten volle te ervaren. Het 9.1-verhaal bezorgde Paramount de voorbije weken veel aandacht; in binnen- en buitenland, in pers en muziekwereld. Zelfs een Grammy wordt voorspeld.

"Die aandacht verwondert me", zegt Goddaer. "Het lijkt mij nogal evident dat je naar een zo goed mogelijke geluidskwaliteit streeft. De technologie gaat erop vooruit, en daarmee ook de kwaliteit. Akkoord, de 9.1-technologie staat nog in kinderschoenen, maar ik ben ervan overtuigd dat ze binnen een paar jaar veel couranter zal zijn. Daarom heb ik deze risico's ook genomen."

Goddaer betaalde een groot deel van het project zelf, zegt hij, dat deed hij bij zijn vorige platen ook. Ditmaal liepen de kosten hoog op. Een mastering in 'surround sound' is vier keer duurder dan normaal.

"Het kan zijn dat ik aan dit project failliet ga en dat het hierna gedaan is", zegt Goddaer. "Maar ik loop liever door de muur dan in het huidige systeem mee te draaien. Daarvoor vind ik muziek te belangrijk."

In de coulissen ligt een aanwezigheidslijst. Turner, Moshkov, Hayakawa, Van Puyenbroeck. De 96 muzikanten van het NOB hebben roots in Israël, Roemenië, Oezbekistan. De oudste is 63, de jongste 24.

"Dit project zou een voorbeeld voor de hele samenleving kunnen zijn", zegt Goddaer. "In het orkest zitten veel verschillende nationaliteiten bijeen. Je stapt met bijna honderd man, te veel om elkaar te kennen, een ruimte binnen en je kiest ervoor om elkaar te vertrouwen. Alle neuzen in dezelfde richting en we gaan voor het best mogelijke resultaat. Kan dat ook niet buiten de concertzaal?"

Als vanzelf heeft Goddaer het over referenda, over een wereld die almaar complexer wordt, over de regeling van onze pensioenen.

"We leven in dat kleine deel van de wereld waar we de uitzonderlijke luxe hebben om ons zorgen te maken over de levenskwaliteit, niet over het pure overleven", zegt hij. "En wat doen we? We maken ruzie. We willen terug naar af. Dat kan toch de bedoeling niet zijn?"

Halfelf. De repetitie is een uur bezig en de muzikanten krijgen een pauze. Applaus. De sfeer van jongens op de speelplaats. Ook Goddaer moest aan het strikte tijdschema wennen, zegt hij. Per song had hij vijftig opnameminuten. "De tijd was beperkt. Ik moest dus goed voorbereid zijn en goed begrijpen wat er allemaal zou gebeuren. Op alle vlakken, want als enige moest ik de hele boel overschouwen. Er zijn wel honderd kleine dingen waarop je moet letten. Na vier dagen was ik kapot." Paramount is het verhaal van de autodidact die een leger hypergeschoolde muzikanten aanvuurt. Van de eenling die zich op zijn 44ste met honderd muzikanten omringt.

"Ik ben het intussen zo gewoon om alles alleen te doen", zegt Goddaer, "dat ik ook bij dit project koppig mijn eigen weg ben gegaan. Ik was zo goed voorbereid dat ik altijd en overal kon overnemen als er iets verkeerd ging. Daarin ben ik een freak. Vlak voor de opnames had ik bronchitis, maar zolang ik niet doodviel, moest en zou het lukken. Mentaal had ik me er zo op voorbereid dat ik erdoor ben gewalst."

Vooral live zingen is een uitdaging, zegt hij. Je krijgt een stamp in je gat en hop, begin er maar aan. Zero safety. Al je vertrouwen op de dirigent. "Dat is zeer belangrijk", zegt Goddaer. "Met een paar simpele instructies moet de dirigent snappen wanneer het trager of sneller moet. Gelukkig is Stefan Blunier zeer goed met stem. En hij heeft het orkest vast zoals een gladiator zijn strijdwagen."

Mooi aan klassieke muziek is dat Italiaans de voertaal is. Mezzo forte, roept Blunier. Vibrato. Diminuendo.

Na de repetitie rookt hij in zijn loge een sigaret. "In Duitsland sta ik bekend als een serieuze dirigent", zegt Blunier. "Wagner, Strauss, het zware werk. Ik hou ervan om ook onbekende repertoires aan te pakken, anders wordt het te eentonig. Tot nog toe ben ik erg blij met deze samenwerking. Piet is een vakman, dat voel je zo. Het geeft me energie."

Live bestaat Paramount uit achttien nummers, drie meer dan op de plaat. De keuze was moeilijk, zegt Goddaer, alleen al uit zijn eerste twee albums kon hij twintig songs plukken. Twee titels schreef hij meteen op: 'This Is All I Have' ("Oorspronkelijk opgenomen met een octet, de harmonie vroeg al lang om een opname met orkest") en 'Love Is Free to Interfere'. Andere nummers mat Goddaer een nieuwe vorm aan. Hij geeft het voorbeeld van 'At Sea', geënt op een quatre-mainsversie die hij al lang had liggen. "Daar ben ik heel content over. Het lijkt wel een oudere versie van het origineel. Er zit nu veel meer afstand en berusting in."

Alle registers open

Paramount markeert twintig jaar Ozark Henry. "Als iemand die mijn muziek totaal niet kent naar deze plaat zou luisteren, zal hij volgens mij niet kunnen vertellen welk nummer het jongste is en welk het oudste", zegt Goddaer. "Ik denk dat dat goed is. Het betekent dat ik me ergens aan heb gehouden, hoe moeilijk de oefening soms ook was. Deze plaat definieert waar ik voor sta."

Alles begon in 1995. Een jaar later was er de debuutplaat I'm Seeking Something That Has Already Found Me. Intussen heeft Goddaer zeven studioalbums en een zestal soundtracks op zijn naam. "Door nog eens door mijn oude platen te gaan, heb ik een beter idee gekregen van wat ik allemaal heb gedaan", zegt hij. "Dat was boeiend. Vooral om te zien hoe ik in het begin ook al bezig was met zoeken naar een eigen klankkleur. Om een of andere reden was ik vergeten dat de spirit toen dezelfde was als nu. Zoals ik vroeger in mijn slaapkamer zat te prutsen met mijn bandopnemer, zo heb ik nu naar een nieuwe technologie gezocht. In wezen is er dus niets veranderd. Raar eigenlijk."

Twintig jaar na het gepruts komt Goddaer met een totaalproject; naast het album en de concertreeks volgt straks een documentaire, gemaakt door Dimitri Van Zeebroeck.

De man van de beperking trekt alle registers open. "Als ik naar mijn eigen stem op Paramount luister, valt mij toch vooral de echtheid op. Ik hoor een mens die zijn eigen verhaal vertelt, die niet zomaar een liedje zingt. Bij sommige nummers begreep ik nu zelfs beter wat ik met een bepaalde regel wil zeggen dan toen ik hem net had geschreven. Paramount was een confrontatie met mijn eigen geschiedenis."

De laatste wending in dit verhaal leidt naar Norbert Goddaer; 82, de vader van Piet. Hij is voormalig gast-dirigent van het BRTN-koor, gediplomeerd componist, muzikant en muziekleraar. Ook hij speelt in Paramount een belangrijke rol. Met de nodige zin voor dramatiek zou je '-Paramount een knipoog van zoon naar vader kunnen noemen. Kijk pa, ik kan het ook. Op mijn manier.

De zoon lacht. "Het was niet mijn eerste motivatie", zegt hij. "Maar het is wel de reden waarom ik 'This Is All I Have' als openingsnummer van de plaat heb gekozen. Dit is alles wat ik heb, vader, hier sta ik dan. Met negentig man rond mij."

De repetitie is afgelopen. Stefan Blunier dankt de muzikanten en zegt dat ze morgen een half uur later zullen beginnen. Alweer applaus. Bob Permentier bergt zijn fagot op. Piet Goddaer neemt een slok uit zijn plastic bekertje en opent de ogen.

Paramount verschijnt morgen bij Sony. De concerten in Brussel (vanavond), Charleroi (12/3) en Oostende (13/3) zijn uitverkocht. Dat in Antwerpen op 27/11 is nog niet uitverkocht. www.ozarkhenry.com