Een onuitputtelijke inspiratie voor miljoenen

Wie de Apartheid in Zuid-Afrika meemaakte zag in hem de vrijheidsstrijder, wiens burgerlijke ongehoorzaamheid en verzet het lijden personifieerde van onderdrukten - zoals zijn voorbeeld Mahatma Gandhi. Zijn status als politieke gevangene mobiliseerde wereldwijd miljoenen mensen in de Free Mandela Campaign.

Zijn vrijlating projecteerde de verlangens naar een betere wereld, ook in Europa, waar de Muur was gevallen en onze eigen apartheid tussen West en Oost werd verruild voor een nieuwe integratie. Zoals zijn medestander, bisschop Desmond Tutu, gisteren schreef. "We stonden als betoverd op 11 februari 1990 te wachtten dat hij uit de gevangenis tevoorschijn zou komen. We waren trots mens te zijn door deze verbazingwekkende man. Een ogenblik lang geloofden we allemaal dat het mogelijk is om goed te zijn."

Wie Mandela kende als politicus zag in hem de verzoener. De eerste president van de vrije regenboognatie leerde dat niet de dominantie maar de empathie de snelste weg is naar een compromis, dat niet de veroordeling maar de vergeving het meeste garantie geeft voor succes. Tutu: "Madiba leefde wat hij vertolkte. Had hij niet zijn voormalige blanke bewaker uitgenodigd als een vip-gast op zijn presidentiële inauguratie? Lunchte hij niet met de aanklager op zijn proces? Vloog hij niet naar Orania, de laatste Afrikanerbuitenpost om thee te drinken met Betsy Verwoerd, de weduwe van de hogepriester van de apartheidsideologie? We zagen hoe vijanden vrienden konden worden, zoals we Madiba volgden in zijn pad van vergiffenis - geïllustreerd door de Waarheidscommissie en een polyglot nationaal volkslied, elf officiële talen en een regering van nationale eenheid waarin de laatste apartheidspresident een vicestaatshoofd mocht zijn en een 'terrorist' het regeringshoofd."

Wie Mandela vooral kende na zijn presidentschap zag in hem de onvermoeibare filantroop. Mandela werkte dag in dag uit om fondsen te werven voor scholen en klinieken in arme landelijke gebieden. Zelfs als president gebruikte hij een deel van zijn salaris om het Mandela's Kinderfonds op te richten. In zijn strijd tegen hiv/aids was hij een vaderfiguur voor slachtoffers, een rol die hij nog intenser vertolkte na het verlies van zijn eigen zoon aan de ziekte. Hij inspireerde artiesten als Bono of buitenlandse staatshoofden als Bill Clinton om aidsfondsen op te richten. De oud-VS-president, wiens land Mandela ooit had gebrandmerkt als staatsvijand, nodigde Mandela in 1998 uit in Washington. Madiba, zei hij, kreeg de wereld aan zijn voeten omdat hij uit zijn "universele ervaring van lijden wijsheid haalde en kracht putte om al het mogelijke te doen, hoe en waar ook, om de apartheid uit onze en andere harten te kunnen bannen".

Mandela werd een icoon van ons betere zelf. Ook voor jongeren vandaag blijft hij een inspiratiebron. Getuige daarvan het Pakistaanse schoolmeisje Malala (16), die wereldberoemd werd nadat ze neergeschoten werd door de taliban om haar inspanningen voor beter onderwijs. "Mandela behoort de wereld toe omdat hij een icoon is van gelijkheid, vrijheid en liefde, de waarden die we altijd overal nodig hebben. Hij is een onuitputtelijke inspiratie voor mij en miljoenen anderen."