Wim Helsen pakt kinderen in met boek zonder prenten

Het filmpje waarin Novak The Book With No Pictures voorleest aan kinderen van een school in Long Island City (New York) is een regelrechte internethit. Op YouTube is het al meer dan twee miljoen keer bekeken. B.J. Novak is behalve auteur ook acteur: hij speelde mee in de Amerikaanse versie van de Britse sitcom The Office. Zijn kinderboek is in de Verenigde Staten een enorm succes en intussen doet ook de Nederlandse vertaling het uitstekend. Het boek zonder tekeningenis aan zijn derde druk toe en werd eind februari verkozen tot Boek van de Maand in het populaire Nederlandse televisieprogramma De wereld draait door.

Maar hoe komt het dat het jonge doelpubliek - tussen vier en acht jaar oud - zo enthousiast reageert op een boek met alleen maar woorden, uitgerekend in onze beeldcultuur waarin elk kinderboek uitvoerig geïllustreerd wordt?

"Er zijn ook prentenboeken zonder woorden. Waarom zou je ook eens geen boek zonder tekeningen en met alleen maar woorden maken?", reageert de vertaalster van The Book With No Pictures Sylvia Vanden Heede, zelf auteur van de succesrijke - wélgeïllustreerde - reeks kinderboeken over Vos en Haas. "De kracht van Het boek zonder tekeningen schuilt erin dat de grote volwassene, die het altijd voor het zeggen heeft, nu echt alles moet voorlezen wat er staat. Dat is de afspraak."

Blork

De volwassene moet dus ook een woord als 'blork' hardop lezen, dat in het knalrood en in koeien van letters gedrukt staat. Kinderen lachen dan en meteen leest de volwassene wat er in kleine lettertjes volgt: "Wacht eens even? Wat? Dit woord betekent niet eens iets!"

Wat verderop moet de voorlezer het volgende hardop zeggen: "Ik ben een aapje dat zichzelf heeft leren lezen." En er meteen op laten volgen: "Hela! Ik ben geen aap!"

"Novak vraagt de voorlezende volwassene om het spel helemaal mee te spelen", zegt Vanden Heede. "De hele situatie geeft de kinderen veel macht over de volwassene en dat leidt tot hilariteit. Maar je kunt het boek niet laten voorlezen door een strenge meester of een zure juf. De volwassene moet er echt helemaal in meegaan."

Apensmoeltje

Of de vertaling van het boek een moeilijke klus was? "Nee", antwoordt ze. "Ik heb wel rekening moeten houden met de fonetiek van het Engels. Ik heb alles eerst hardop voorgelezen om te zien welke keuzes ik in het Nederlands moest maken. Zo was het aantal lettergrepen vaak belangrijk."

De rare naam van het nijlpaard 'BooBooButt' wordt vertaald als 'Poepiekont'. "'Monkeyface' wordt 'apensmoeltje', omdat dat schattiger klinkt in het Nederlands", aldus Vanden Heede. "En een Engels onzinrijmpje met mieren wordt 'Hophop, ik heb een kippenkop'. (lacht) Ja, ook dat moet de volwassene uitspreken. Eigenlijk is het boek bijna conceptuele kunst: de act van de voorlezer is essentieel."

B.J. Novak,Het boek zonder tekeningen, Lannoo, 12,50 euro. Vertaald uit het Engels door Sylvia Vanden Heede. Voor de YouTube-filmpjes:

lannoo.be/het-boek-zonder-tekeningen