Zo maak je een fictieserie hyperactueel

Het Nederlandse antwoord op Borgen, de polderversie van House of Cards, of The West Wing van de Lage Landen. Breng politiek naar het televisiescherm en het regent vergelijkingen met illustere buitenlandse voorgangers. Niet dat Gijs van de Westelaken, producent van De fractie, daar een probleem mee heeft. Hij steekt niet onder stoelen of banken waar hij zijn inspiratie haalde. Maar die buitenlandse voorbeelden zomaar kopiëren leek hem een beetje saai. "Zo'n reeks wordt pas echt spannend wanneer je zo rechtstreeks mogelijk op de actualiteit kunt inhaken."

Van de Westelaken sloeg de handen in elkaar met Femke Halsema. De voormalig politiek leider van GroenLinks zorgde voor de politieke input, Van de Westelaken zette de productionele machine op poten die het mogelijk maakt om wel heel kort op de bal te spelen. "Het is vooral een kwestie van planning", legt hij uit. "We hebben in elke aflevering ruimte voorzien om een paar scènes in te lassen die verwijzen naar de actualiteit. Die worden op woensdag geschreven, op donderdag en vrijdag opgenomen en tijdens het weekend in de aflevering ingepast. Op maandagmorgen hebben we dan de aflevering klaar die 's avonds op antenne gaat."

Dankzij die aanpak konden Marise Collee, de fictieve fractieleider van de al even fictieve Vrijzinnige Partij Nederland (VPN) en Jan Leusingh, voorzitter van diezelfde partij, maandagavond in de eerste aflevering de aanslag op Charlie Hebdo en het nieuwe boek van Michel Houellebecq met elkaar bespreken.

Maar ook strikte planning heeft zijn grenzen. "We kunnen in elke aflevering zo'n drie à vier minuten actualiteit verwerken. Je kunt die actualiteit dus niet tot het thema van je uitzending maken. Dat zou ook een te groot risico zijn. Ook al plan je die draaidagen op zondag, dan nog bestaat het gevaar dat de feiten je tegen maandagavond hebben ingehaald."

Conservatieve zenders

Voor de eerste aflevering hadden de scenaristen aan vier minuten genoeg om de aanslagen in Parijs te verwerken. "Maar wanneer bijvoorbeeld plots het kabinet valt, hebben we een gigantisch probleem. Dat krijgen we in die beperkte tijdsspanne niet in de reeks verwerkt." Hopen dus dat de Nederlandse regering nog even in het zadel blijft. "Al vind ik het tegelijk wel prikkelend om na te denken over wat we zouden doen, mocht het wel zo ver komen. Net voor het derde seizoen van The West Wing moest beginnen, vlogen twee vliegtuigen in de Twin Towers. Daar hebben ze in de reeks toen ook op ingespeeld. Als een tanker als The West Wing zijn koers kan bijsturen, dan moet een kleine productie als de onze dat ook kunnen."

Ed Vanderweyden kijkt met gezonde jaloezie naar wat er bij onze noorderburen gebeurt. De scenarist van VTM-reeks Deadline 25/5 probeerde vorig jaar ook al fictie en de politieke actualiteit te verzoenen. "We hebben toen ook bekeken hoe we zo dicht mogelijk op de actualiteit konden zitten, maar productioneel bleek dat onmogelijk. Zes maanden voor uitzenddatum begonnen de opnames. Vanaf dan waren wijzigingen aan het scenario eigenlijk zo goed als onmogelijk."

Om de link met de politieke gebeurtenissen niet helemaal te verliezen ging Vanderweyden, voor hij aan zijn scenario begon, bij een hele reeks politici langs. "Om zo goed mogelijk te kunnen voorspellen wat er zou gebeuren en dat in mijn scenario te verwerken. Daar ben ik, met wat geluk, behoorlijk in geslaagd. Soms zag ik dingen gebeuren die letterlijk in mijn scenario stonden. Natuurlijk hebben we de bal ook een paar keer mis geslagen, maar dat hoort er bij. Als je zo'n reeks schrijft, dan moet je op gegeven moment de knop om draaien en de actualiteit los laten."

Nochtans kan wat ze bij De fractie doen ook bij ons, denkt Vanderweyden. "Alleen zijn zenders van nature uit behoudsgezind en lopen ze niet meteen warm voor dat soort experimenten."

Journalist als scenarist

Niet alleen zenderbonzen, maar ook scenaristen zijn eerder conservatief, zo blijkt. Het was voor de productent van De fractie even zoeken naar een schrijversteam dat zich aan het project wou wagen. "Niet verwonderlijk", vindt Vanderweyden. "Veel scenaristen houden er niet van om constant dingen te blijven herschrijven. En dat is precies wat je bij een reeks als De fractie moet doen."

Van de Westelaken vond uiteindelijk een aantal journalisten bereid om zich aan het schrijven te zetten. "Het grote voordeel is dat zij het gewoon zijn om snel te kunnen werken. Bovendien komt het de geloofwaardigheid ten goede wanneer je mensen kunt inschakelen die weten hoe het er in het Nederlandse politieke wereldje echt aan toe gaat." Ook al een idee dat Van de Westelaken bij de grote buitenlandse voorbeeld ging halen. The Wire bijvoorbeeld is van de hand van David Simon, een voormalig gerechtsjournalist. House of Cards is dan weer het geesteskind van Michael Dobbs, die in een vorig leven als adviseur van de Britse conservatieven aan de kost kwam.

De eerste aflevering van De fractie was goed voor 713.000 kijkers. En hoewel de reacties niet eensluidend positief zijn, is Van de Westelaken daar best tevreden mee. "Het opent alvast perspectieven. Want het is wel degelijk de bedoeling dat we dit nog een aantal seizoenen blijven doen. En waarom niet ook in België? Ik kom onze manier van werken graag ook eens bij jullie demonstreren."

De fractie is elke maandag te zien om 21u15 op Nederland 2.