Uw stem verraadt of u eenzaam bent
Een strategische vragenlijst en een computer die de trillingen van de stembanden registreert en analyseert. Met die hulpmiddelen moet het mogelijk worden - zonder de vraag expliciet te stellen - te detecteren of een bejaarde al dan niet eenzaam is. In Aalst en Knokke-Heist lopen proefprojecten.
"Bent u eenzaam?" Die vraag valt al zeker niet tijdens het gesprek dat medewerkers van het Gentse callcenter Sebeco voeren met vijftig alleenstaande 65-plussers uit Knokke-Heist. Wekelijks ontvangen zij sinds enkele maanden een telefoontje om na te gaan hoe het met hen gaat. In Aalst loopt het project al twee jaar.
De 65-plussers krijgen vragen die opgesteld zijn door onderzoekers van de VUB en die er speciaal op gericht zijn om impliciete eenzaamheid te detecteren. De antwoorden die de ouderen geven op vragen over hun dagelijkse bezigheden, hun buren of gezondheid, worden opgenomen door Mi.Babbel, een computer die de stemmen van de ouderen analyseert.
Hoe eenzaamheid dan precies klinkt? Het is een vraag waarop professor spraak- en audioverwerking Kris Demuynck (UGent), ook betrokken bij het project, voorlopig nog geen antwoord heeft. In eerste instantie zal er puur aan de hand van de vragenlijsten bepaald moeten worden of de persoon in kwestie eenzaam is. "Maar aan de hand van al die gesprekken zullen we de computers trainen en proberen te bepalen wat de parameters precies zijn waaraan we eenzaamheid kunnen herkennen in een stem", zegt Demuynck.
Want dat je het echt kunt horen, daar is Demuynck wel zeker van. "Dankzij de internationale databanken die we nu al ter beschikking hebben, weten we dat we met 70 tot 80 procent zekerheid de basisemoties kunnen registreren in iemands stemgeluid. Is die blij, boos, triest: de trillingen van de stembanden verraden dat." In de VS heeft onderzoek bovendien uitgewezen dat in 80 procent van de gevallen accuraat kan worden vastgesteld of iemand depressief is. "Het gaat dan wel over zwaar depressieven, die al onder psychiatrische begeleiding staan. Zij spreken merkelijk monotoner dan normaal", nuanceert Demuynck.
"De stem is de spiegel van de ziel", zegt ook initiatiefneemster Ingrid Walry van Sebeco. "Die verraadt veel meer dan mensen vaak willen prijsgeven. Zo weten we dat 23 procent van de heropnames in het ziekenhuis vermeden kunnen worden. Nu loopt het vaak spaak doordat mensen zich sterker voordoen dan ze eigenlijk zijn en onterecht zeggen dat ze zelfredzaam zijn. Via stemanalyse kunnen we daarop ingrijpen en een beter zorgtraject uitstippelen."
Wie ongerust is dat hij of zij voortaan op zijn woorden, of beter, stem moet passen bij ieder telefoongesprek: door de strenge privacyregels kan je stem alleen geanalyseerd worden wanneer je daartoe vooraf expliciet de toestemming gegeven hebt. Ook wanneer een bejaarde eenzaam blijkt, kan er geen actie ondernomen worden zonder dat hij daarvan op de hoogte is.
Eerst toestemming geven
Stel dat de medewerkers van het callcenter aanvoelen dat er een probleem is, dan wordt de familie van de betrokkene ingelicht en worden er via het OCMW maatregelen genomen. "Dat kan het toewijzen van een buddy zijn, die je over de drempel heen helpt om bij een vereniging aan te sluiten", zegt gerontoloog Nico De Witte (VUB). "Maar het kan evenzeer dat de verwachtingen van de oudere moeten worden bijgesteld. Sommigen zijn eenzaam hoewel ze vijf keer per week familie over de vloer krijgen. Dan moet die mensen uitgelegd worden dat tien visites krijgen niet realistisch is."
Een wondermiddel tegen eenzaamheid bestaat sowieso niet, zegt De Witte. Maar dat is met Mi.Babbel ook niet het eerste doel. "Natuurlijk willen we mensen helpen, maar in eerste instantie moeten we eenzaamheid detecteren. En niet pas wanneer iemand al enkele weken overleden is wanneer hij wordt teruggevonden."