Waar het echt om draait bij de KASTEELMOORD

Vrijdag 14 oktober 2011. In haar kantoor in het Brugse gerechtshof ontvangt onderzoeksrechter Bernadette Vandeputte advocaat Jef Vermassen. Hij is hier voor een kwestie die gevoelig kan liggen, maar waarvoor zijn cliënten geen andere mogelijkheid meer zien. Zijn cliënten, dat zijn de Ruiseleedse huisarts André Gyselbrecht en zijn dochter Elisabeth.

Zij is gehuwd met Stijn Saelens, kasteelheer en een van de zes telgen uit een schatrijk West-Vlaams meststoffengeslacht, maar ze wil hem verlaten.

Elisabeth en Stijn hebben vier kinderen. In juni vertelde het 7-jarige dochtertje aan haar oma dat papa haar vagina had gezoend. Er kwam een tweede alarmsignaal, en een derde. Het kind vertelde aan nanny Delphine L. en haar moeder dat papa haar had verplicht te tongzoenen. Ondervraagd over een schijnbaar abstracte kindertekening, legde het andere dochtertje, 4 jaar, uit wat die dikke zwarte streep naast haar hoofd moest voorstellen. Papa's penis.

Vermassen overhandigt de onderzoeksrechter een bundel documenten. Die laten zien dat Stijn door z'n ouders, geconfronteerd met dit alles, naar de Zwitserse holistische genezer Tal Schaller is gestuurd. Schaller is gespecialiseerd in urinotherapie en rirotherapie: genezen door je eigen urine op te drinken, of door te lachen. De Saelensen geloven sterk in alternatieve geneeskunde. Stijns jongere broer Brecht woont in de VS, in het dorp Lily Dale, waar hij samen met andere "erkende" mediums bezoekers tegen betaling laat "converseren" met overledenen.

Eigen samenleving in Australië

Saelens wordt ook naar twee therapeuten in Roeselare gestuurd. Aangesproken op de bange vermoedens, komt hij met verrassende replieken: "Zoiets moet kunnen, als ge dat met liefde doet."

Hoe meer mensen zich zorgen maken over hem, hoe verder Stijn zich van de realiteit lijkt te isoleren. Zijn handelszaken zijn virtueel failliet, hij is in de ban geraakt van de Ringing Cedars, een sekte die zich inspireert op de boeken van de Rus Vladimir Megré. Over de bosgodin Anastasia, die in Siberië tussen de wilde dieren is gaan leven. Op de website van Ringing Cedars post hij: "Ik wil weg en mijn kinderen buiten de samenleving laten opgroeien. Ik wil mijn handen gebruiken om een nieuwe, eigen samenleving op te bouwen in Australië."

Elisabeth is met haar dochter naar kinderpsychologe Ann Verstuyf getrokken. Die heeft meerdere keren met het meisje gepraat en besloten dat er sprake is van "meermaals" seksueel misbruik. Vader en dochter, allebei huisartsen, niet geheel onvertrouwd met de materie, zijn ervan overtuigd dat alle andere stappen die konden worden gezet, zijn gezet. Dat er niks anders meer opzat dan Jef Vermassen te mandateren voor een aanklacht wegens incest.

Radio Molenland

Dossierstukken laten zien dat de klacht aanvankelijk ernstig wordt genomen. Onderzoeksrechter Vandeputte vaardigt op 18 oktober 2011 een eerste kantschrift uit: "Gelieve na te gaan of er medische dossiers kunnen worden opgehaald. Hoe is de situatie op heden in het gezin?"

Een kantschrift is een rechterlijk bevel aan de politie om iets te ondernemen. In zedenzaken ligt dat in Brugge in 2011 gevoelig. Het parket is onder vuur komen te liggen na het ontslag van bisschop Roger Vangheluwe. Hoe kon het dat decennialang helemaal niemand de noodkreten van zijn slachtoffers had gehoord? In de slipstream komen andere oude schandalen boven water, zoals rond de bejaarde deken die jarenlang patiënten ging verkrachten op de psychiatrische afdeling van het Sint-Andriesziekenhuis in Tielt. Gealarmeerd door priester Norbert Bethune (Rent a Priest) zette het parket toen rechercheur Eric Verhenne van de federale gerechtelijke politie (FGP) in Brugge op de zaak. Hij liet de zaak verjaren en legde aan Bethune achteraf uit dat hij niet anders kon aangezien de directeur van het ziekenhuis zijn schoonbroer is. Klaar.

Eric Verhenne woont in Wingene, niet zo ver van het kasteel van Stijn Saelens. Hij combineerde zijn baan bij de FGP Brugge jarenlang met het voorzitterschap van de lokale afdeling van Open Vld en zetelde ook in de OCMW-raad. Hij is in Wingene verder nog presentator bij radiozender Molenland FM en organisator van dorpsfeesten. Hij is een man die graag gezien wil worden, zeker bij de notabelen in zijn dorp. Je zou kunnen stellen dat als een algoritme onder de 40.000 Belgische politiemensen één had moeten aanduiden als absoluut ongeschikt om dossierbeheerder te worden van een incestklacht tegen Stijn Saelens, het enkel Eric Verhenne kon zijn.

Uitgerekend hij wordt met de zaak belast.

Dossier Kangoeroe

Zoals de procedure dat wil, heeft Verhenne André en Elisabeth Gyselbrecht laten verhoren voor een klachtbevestiging. Stijn Saelens zelf krijgt hij voorlopig niet te spreken. Die is op wereldreis vertrokken. Hij wil in Australië inspiratie opdoen voor een boek waarmee hij alle wereldproblemen tegelijk wil oplossen, van klimaatopwarming tot ongeneeslijke ziekten.

Op 16 november vaardigt onderzoeksrechter Vandeputte, schijnbaar ongeduldig, een nieuw kantschrift uit: "Met verzoek over te gaan tot onderzoek. Blijkbaar zou Stijn Saelens slechts tot eind november een visum hebben om in Australië te blijven. Is er bekend of hij reeds een retourticket heeft?"

Eigenlijk is er maar één ding dat vader en dochter Gyselbrecht willen. Dat twee boze agenten Stijn Saelens oproepen, eens hard op de tafel meppen en aankondigen dat ze zijn computer gaan nakijken op kinderporno. Zoals in ons land sinds de zaak-Dutroux bij 99 procent van de incestklachten gebeurt.

Stijn Saelens keert midden november naar België terug, maar Verhenne onderneemt niks. Op 25 november signaleert onderzoeksrechter Vandeputte in een nieuw kantschrift dat Saelens terug is, en nu weer op het punt staat om drie weken door India te gaan reizen: "Gelieve in het oog te houden wanneer hij terugkomt teneinde hem te verhoren en hem daartoe te laten seinen."

Stijn Saelens zal nooit worden geseind. Hij zal nooit worden ondervraagd. Hoe hard Eric Verhenne begaan is geweest met de incestklacht, kan blijken uit de codenaam die hij voor deze zaak heeft bedacht: dossier Kangoeroe. Op 31 december is Verhenne ook rustig met pensioen gegaan. Tussen het eerste kantschrift en de moord op Stijn Saelens zijn 47 dagen verstreken waarin de man in België was en had kunnen worden ondervraagd.

Stervende moordenaar

Vanuit het perspectief van dokter Gyselbrecht is het duidelijk waarom niet. Hij zat in 2004 mee aan de eretafel tijdens het huwelijksfeest van Stijn en Elisabeth, waarvoor de Saelensen drie dagen lang het kasteel van Bagnols in de Beaujolais hadden afgehuurd. Tegenover hem zat oud-minister Rik Daems. Gesprekken gingen over andere prominente vriendschappen, zoals met Stefaan De Clerck (CD&V). Harald Saelens, de jongere broer van Stijn, heeft een relatie met de dochter van Marcus Florens, de eerste substituut-procureur des Konings bij het parket in Brugge.

Volgens zijn inschatting zijn de Saelensen te machtig.

Dochter Elisabeth heeft zich kort na nieuwjaar, "in het belang van de kinderen", terug trachten te verzoenen met Stijn; ze heeft zich laten ompraten om begin februari mee naar Australië af te reizen. Stijn heeft er zijn oog laten vallen op een domein. Om er te gaan wonen en net als bosgodin Anastasia de hele dag door naakt rond te lopen.

De rest van het verhaal is bekend.

De dokter polst bij zijn patiënt Pierre Serry, drugsdealer, of die eventueel een huurmoordenaar kent. Via Nederlandse onderwereldfiguren wordt Eindhovenaar Ronald van Bommel bereid gevonden om in Wingene de klus te klaren. Hij krijgt een voorschot van tweemaal 5.000 euro, cash in envelopjes. Van Bommel zit er niet echt mee, en al helemaal niet als hem wordt verteld waarom de dokter zijn schoonzoon wil geëlimineerd zien. Hij is zelf na een diagnose van pancreaskanker ten dode opgeschreven. Hij zal in mei 2012, nog voor justitie hem weet te vinden, ook overlijden.

Telefoontaps

De enige spanningsboog die tot voor kort op het verhaal leek te zitten, was dat André Gyselbrecht volhield dat hij Serry enkel had gevraagd om zijn schoonzoon "een lesje te leren". Maar die boog is weg, nu Serry zijn versie heeft aangepast en zegt dat de opdracht wel degelijk moord was. Waarbij je je tussendoor kon afvragen wat iemand bij het inhuren van een huurmoordenaar anders in gedachten kan hebben. Een houthakker wordt over het algemeen niet gevraagd om de boom een lesje te leren.

André Gyselbrecht heeft het recht in eigen handen genomen, hij gaat daar op zijn proces zwaar voor worden gestraft. Wat kan er dan nog spannend zijn aan deze zaak? Vanwaar die duizenden kliks bij elk nieuw nieuwsbericht?

De essentie rond de kasteelmoord is onuitgesproken, of wordt slechts heel occasioneel uitgesproken. Zoals in dat ene fragment in de laatst in Terzake uitgelekte telefoontaps. Het moment waarop je de stem van de moeder van Stijn Saelens hoort, enkele uren na de verdwijning van haar zoon: "Bel eens naar onze zoon en naar de vader van zijn vriendin, die zo'n grote procureur is. Dat ze hem (André Gyselbrecht, DDC)aanhouden. Dat ze hem in de gevangenis steken."

De moeder van Stijn Saelens wist blijkbaar onmiddellijk wat er was gebeurd, wie er diende opgesloten. En ze had gelijk. De enige vraag die er vanaf dinsdag op het proces toe doet, is dan ook deze: hoezeer liet het Brugse gerecht zich beïnvloeden? Of scherper: was dat enkel zo in de verbeelding van dokter Gyselbrecht, of had hij objectiveerbare gronden om te denken dat een huurmoordenaar de enige weg was waarlangs hij zijn kleindochter kon beschermen?

Block wipe

Kasteel Parmentier in Wingene, 1 februari 2012, een dag na de moord. Dan nog bestempeld als "onrustwekkende verdwijning".

In en rond het kasteel krioelt het van de politiemensen. Procureur Jean-Marie Berkvens is persoonlijk de crime scene komen aanschouwen en zoals de procedure dat wil, is met Dominiek Devriese een agent aangeduid om minutieus te registreren wie hoe laat de locatie betreedt en verlaat. Zijn pagina's lange lijst met namen en tijdstippen zit vooraan in het dossier.

Twee agenten zijn belast met het nakijken van de computer van Stijn Saelens. Of daar ergens een spoor in is terug te vinden van een dreigement of iets anders dat de verdwijning kan helpen verklaren. In hun proces-verbaal rapporteren ze dat ze weinig kunnen doen bij gebrek aan paswoord.

Maar dat is gelogen. Advocaat Johan Platteau, die optreedt voor André Gyselbrecht, doet de ontdekking jaren later pas, als hij een uitdraai van de computeractiviteit naast de tijdlijn van Devriese legt. Er is ingelogd op de computer op 1 februari om 12.40 uur, een tijdstip waarop niemand was verondersteld in het kasteel aanwezig te zijn. Ofwel waart er een spook door dat kasteel, ofwel geloof je niet in spoken.

Tijdens of na een huwelijkscrisis hebben echtgenotes weleens een helder beeld van wat soort sites hun ex bezocht en wat voor materiaal hij heeft gedownload. Dat is niet anders bij Elisabeth Gyselbrecht. Als ze maanden na de moord de computer van haar man terugkrijgt en wat gaat zoeken op de harde schijf, heeft ze meteen haar vermoedens. Er zijn bestanden gewist.

Johan Platteau huurt eind 2015 ICT-bedrijf Fonitel in om de computer verder te onderzoeken. Freddy Vancouillie van Fonitel levert begin 2016 een expertiseverslag af. Dat laat zien dat er op 1 februari 2012 om 11.28 uur op de computer van de dan al 24 uur overleden Stijn Saelens een mapje MSI7C8BE.TMP is gecreëerd en daar een block wipe op is uitgevoerd. Een block wipeis wat je doet als je gegevens voorgoed wilt wissen. In plaats van de data naar de prullenmand te verslepen en daar te wissen, overschrijf je ze met nulletjes en is er geen enkele manier meer om ze nog terug te halen.

Er was die dag politielint rond het kasteel gespannen, er was overal politie, niemand kon er in of uit.

IT-expert afgedreigd

Voor advocaten Johan Platteau en Luc Arnou, die optreedt voor Elisabeth Gyselbrecht, is het Fonitel-rapport de smoking gun die aantoont dat dokter Gyselbrecht zich niks verbeeldde. Als speurders in de eerste uren na de verdwijning, eerder dan te zoeken naar Stijn Saelens, prioritair bestandjes van zijn computer gingen wissen, kan dat logischerwijze maar één ding betekenen. Dat bewijzen moesten verdwijnen. Kinderporno, meer dan waarschijnlijk.

Er is een tweede expertiseverslag, van de op vraag van Elisabeth Gyselbrecht ingehuurde bvba Datarecuperatie. Dit bedrijf is gevraagd om de verdwenen bestanden terug te halen, maar dat blijkt onmogelijk. Het bedrijf kan wel, voor zover nog nodig, bevestigen dat onbekenden na de dood van Stijn Saelens bestanden hebben gewist. In april 2016 dient Elisabeth formeel klacht in tegen onbekenden wegens diefstal en "valsheid in informatica".

Het Brugse parket geeft de zaak in handen van het Comité P, de politie van de politie. Het Comité P bestaat uit her en der uit politiediensten gedetacheerde rechercheurs. Het idee is dat een klacht tegen een agent uit Aalst bij voorkeur niét wordt behandeld door een Comité P'er uit Aalst - gewoon door de meestal niet zo theoretische mogelijkheid dat beiden naast (oud)-collega's ook wel eens vrienden zouden kunnen zijn.

Voor het onderzoek op de computer wordt van die regel afgestapt. De zaak wordt bij het Comité P in handen gegeven van drie gedetacheerde rechercheurs uit Brugge en Oostende - dezelfden die in 2007 maandenlang hun eigen collega Guido De Ville schaduwden om hem te kunnen betrappen op niet-aangegeven overuren. De Ville beschreef later in zijn boek, Flik geflikt, hoe hij daarvoor als klokkenluider binnen zijn korps had aangekaart dat een van zijn oversten gangbangs organiseerde en zijn echtgenote in de prostitutie had gedwongen. Als een algoritme drie agenten binnen het Comité P had moeten aanduiden als absoluut ongeschikt voor een objectief onderzoek rond het geknoei met de computer, zou het bij dit trio zijn uitgekomen.

Als Elisabeth Gyselbrecht later Marc Vergalle belt, de IT-expert van de bvba Datarecuperatie, om te horen of er echt geen mogelijkheid bestaat om de bestanden terug te halen, neemt ze het gesprek op op tape. Ze is inmiddels zo wantrouwig dat dit een gewoonte is geworden.

Marc Vergalle, op de tape: "Ik moet oppassen met wat ik zeg, want ik heb bezoek gehad van de gerechtelijke politie(doelt eigenlijk op Comité P, DDC). Ik ben verhoord geweest en ze hebben mij gezegd dat ik geen contact meer mag hebben. Ik wil ook niet in een lastig parket geraken."

Alles wijst erop dat de man is afgedreigd. Terwijl Elisabeth Gyselbrecht gewoon een klant van hem is, iemand die de bvba vroeg om een computer even na te kijken en daarvoor ook de factuur heeft betaald.

Ons kent ons, en ons

Afgelopen donderdag seponeerde de Brugse raadkamer de klacht over "valsheid in informatica" wegens verjaring. Als iemand het wissen van bestanden volgende week op het kasteelmoord-proces nog ter sprake denkt te kunnen brengen, ligt de juridische werkelijkheid al vast. Onbewezen.

Vroeger zou de kasteelmoord automatisch voor het assisenhof zijn gebracht. Het had een toonbeeld kunnen zijn van het soort zaak waarin beroepsrechters beter even een stapje achteruit zetten ten voordele van een volksjury, aangezien alles draait om een moreel dilemma. Door de nieuwe Potpourri II-wet van minister Geens kan het openbaar ministerie zelf kiezen tussen een assisenhof en een correctioneel strafproces.

Het wordt nu een correctioneel proces, dat wegens plaatsgebrek ironisch genoeg in de oude Brugse assisenzaal zal plaatsvinden. Een assisenproces dus, met in de plaats van een volksjury drie beroepsrechters: voorzitter Els D'Hooghe en bijzitters Veronique Hameeuw en Bruno Criel.

Onafhankelijke, rechtvaardige rechters?

Veronique Hameeuw is actief bij een serviceclub in Ieper, samen met twee dames die tot de meest directe intimi van de familie Saelens behoren, die mee aan de eretafel zaten tijdens het huwelijk in het kasteel van Bagnols. Die lid zijn van de kaartersclub van Werner en Anne-Marie Saelens, de ouders van Stijn. Advocaat Luc Arnou bracht de kwestie enkele weken geleden onder de aandacht in een brief aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van West-Vlaanderen. Hij schrijft dat hij van zijn cliënte heeft vernomen dat"familieleden Saelens mevrouw Hameeuw zouden benaderd hebben via verschillende gemeenschappelijke goede vrienden van hen, die net zoals mevrouw Hameeuw lid zijn van de Inner Wheel Club te Ieper".

Rechter Hameeuw bleef gewoon op post. Net als die andere bijzitter, Bruno Criel, die open en bloot Facebook-vriendjes is met een van de twee openbare aanklaagsters op het proces, Céline D'Havé.

Het magistratentrio is aangeduid door de voorzitter van de rechtbank en dat is sinds eind vorig jaar Bernadette Vandeputte, in wier kantoor Jef Vermassen op 14 oktober 2011 kwam aankloppen met een incestklacht.

Wie mag getuigen?

Op een assisenproces, geconfronteerd met twaalf (mogelijk kritische) burgers, is het delicaat om essentieel lijkende getuigen te weren. Blijf je je als procespartij verzetten tegen sommige getuigen, dan kan de jury daaruit afleiden dat je geen goed verhaal hebt, dat je de waarheidsvinding ontloopt. Maar dit is dus een correctioneel strafproces nieuwe stijl. Met een inleidende zitting, vorige maand, waarop de drie door Vandeputte aangewezen rechters geheel volgens eigen inzicht konden beslissen welke getuigen nuttig zijn en welke niet.

Speurder-radiomaker Eric Verhenne, met zijn buikgevoel dat het allemaal wel losliep met dat incestverhaal? Die wel. Hij komt getuigen. De agenten over wie twee IT-experts onafhankelijk van elkaar aantoonden dat ze bestanden van de computer van Stijn Saelens hebben gewist? Niet. Niet nuttig. De IT-experts? Ook niet.

De ballistische expert, die kan komen beamen wat je ook terugvindt op Wikipedia, namelijk dat Stijn Saelens is gedood met een kogel in zijn rechterlong? Die wel. Dominiek Devriese, de agent die in de eerste uren moest registreren wie op de crime scene kwam? Niet. Kindermeisje Delphine L.? Niet. De poetsvrouw op het kasteel? Niet. En dan was er ook nog Anaïs N., de jonge Nederlandse die eind 2011 in Australië brutaal werd verkracht door Stijn Saelens en dokter Gyselbrecht in 2014 mailde: "Ik dank u uit de grond van mijn hart. Nu kan hij andere vrouwen niet meer aandoen wat hij me aandeed."

Relevante getuige?

Uiteraard niet. Het proces begint dinsdag.