Luistervinken met een kleine Hamlet

Ter gelegenheid van het 400ste sterfjaar van William Shakespeare (1564-1616) nodigde uitgeverij The Hogarth Press een reeks auteurs uit om een hedendaagse (roman)bewerking te maken van hun favoriete toneelstuk. Drie bijdragen zijn inmiddels verschenen; tot 2021 zijn er nog zes gepland.

Tot de genodigden behoorde niet Ian McEwan, maar met zijn nieuwe roman Nutshell ('Notendop')heeft hij nu al een van de interessantste en intrigerendste Shakespeare-bewerkingen van deze tijd geschreven. Intrigerend, al was het maar omdat vanaf de eerste zin ('Daar ben ik dan, ondersteboven in een vrouw') duidelijk is dat deze roman verteld wordt vanuit het perspectief van een foetus. Een foetus die buitengewoon welbespraakt is en bovendien over een indrukwekkende algemene ontwikkeling beschikt, zogenaamd de vrucht van het feit dat hij altijd aandachtig volgt als zijn moeder naar BBC Radio 4 of een educatieve podcast luistert.

Notendop is een variatie op Hamlet en vertelt hoe de 28-jarige, zwangere Trudy (Gertrude) en haar minnaar Claude (Claudius) de moord beramen en uitvoeren op Trudy's sinds kort elders wonende echtgenoot John (Hamlet senior). Vervolgens zullen ze het dure Londense herenhuis dat John heeft geërfd verkopen en nog lang en gelukkig leven.

We vernemen alle feiten uit de eerste hand, want onze verteller staat steeds op de eerste rij. Al heeft dat soms nadelen: 'Niet iedereen weet hoe het is om de penis van vaders rivaal op een paar centimeter van je neus te hebben.'

Door zowel de onderwerpkeuze als het vertelperspectief lijken we even terug bij McEwans vroegere boeken, met ongebruikelijke vertellers (zoals een chimpansee), een eigenzinnige kijk op seks, alsook moord en doodslag. Maar al snel blijkt dat het de auteur in dit boek vooral te doen is om humor, satire en pastiche.

McEwan laat zich in Notendop nauwelijks door de wetten van het realisme beperken. Zo is het motief voor de moord flinterdun: als gegoede vastgoedjongen heeft Claude de opbrengt van Johns huis niet nodig. De moord zelf heeft een hoog operettegehalte.

De auteur wendt de plot vooral aan om zijn begaafde, humoristische en sterk filosofisch aangelegde hoofdpersoon het hoogste woord te laten voeren. De naamloze foetus, een jongetje in wording, is net als Hamlet een man van veel woorden en - het zij hem vergeven - weinig daden. Als hij op een gegeven moment tracht in te grijpen door zichzelf te wurgen met zijn navelstreng, mislukt dat dan ook jammerlijk. Waarbij hij en passant de term 'mortal coil' munt, beroemd geworden dankzij Hamlets 'To be or not te be'-monoloog.

Wijnkenner

Notendop staat vol allusies op Shakespeare, maar ook op de rest van het universum. Onze jeugdige verteller doceert even makkelijk over het Higgs-deeltje als over de toekomst van de islam, meent dat Claude net zo weinig op John lijkt als hijzelf op Virgilius of Montaigne, constateert dat alle kunst aspiraties richting Mozart koestert en is bovendien een charmante wijnsnob. Als hij weer eens gedwongen meedrinkt met zijn moeder, oordeelt hij over haar Marlborough sauvignon blanc: 'Bij dezelfde druif, en voor een minder grasachtige smaak, zou ik voor een sancerre zijn gegaan, bij voorkeur uit Chavignol.'

Ian McEwans veertiende roman heeft niet de emotionele en filosofische diepgang van hoogtepunten als The Child in Time, Saturday en het onvolprezen Atonement. Maar het boek bruist van puur vertellersplezier, verbeeldingskracht en - ondanks de moordzaak in zijn kern - ook van levenslust.

lllll