Portret van verlangen en vervreemding
Dat kunnen ze toch geweldig goed bij De Tijd: een voorstelling maken die meer een 'staat van zijn' is dan een stukje theater. Meer poëzie dan plot. Meer sfeer dan drama. Dit keer doet Lucas Vandervost dat samen met zes spelers en vooral veel Tsjechov. Goed voor een pracht van een productie.
nRus is misschien niet aan de hele wereld besteed. Een mens moet tegen wat traagheid kunnen, houden van taal zonder veel verhaal, en bereid zijn om zelf een deel van het werk te doen. Maar mij maken ze alvast helemaal blij met een voorstelling als deze.
Ik ben dan ook zot van Tsjechov. Russisch dokter en denker van eind negentiende, begin twintigste eeuw. Toneelauteur met wereldfaam, schrijver van een trits bejubelde verhalenbundels. Meester in 'sferigheid' en grote levensvragen. Man van slimme analyses en schrijnende portretten. Jong en tragisch aan zijn eind gekomen, ook nog.
Lucas Vandervost besliste om samen met Johan Van Assche, Mieke De Groote, Michael Vergauwen, Wim Danckaert, Tanya Zabarylo en Tine Laureyns te gaan grasduinen in zijn werk. Ongehinderd door verhaaldwang of personagevorming kozen mensen stukjes, zinnetjes, fragmenten die ze mooi vonden. En stap voor stap puzzelde Vandervost de dingen in mekaar.
Het resultaat is veel meer dan een lappendeken van tekstjes. Alsof elke acteur zijn kleur heeft - aan zichzelf ontsnapt een mens toch nooit. Elke beweging zijn noodzakelijk ritme. Elk woord zijn eigen stilte. Spelers zitten op stoelen achter het speelvlak van papier en opgehangen dikke takken, alles wit of een soort van wit. Ze komen op en af, vaak alleen, soms met twee, worden even echt een groep, en druppelen dan weer uiteen. En ondertussen klinkt er Tsjaikovski. Harmonieus, soms, licht ontregelend dan weer. De generositeit van dit alles is totaal. Deze groep brengt je in een toestand van rust en vrede waarin het zalig luisteren is. Zelf zoeken, kiezen, denken. En zo maakt iedereen in de zaal onvermijdelijk toch een beetje zijn eigen voorstelling.
"Ik zeg allemaal dingen die iedereen al weet," zegt Lucas Vandervost in het begin. Dat zou je als het motto van de voorstelling kunnen zien. Want het gaat niet over nieuwe inzichten of dure theorieën. Het is een kwestie van voelen en verbeelden, en van de woorden koesteren (de hele tijd zin om zinnetjes op te schrijven en bij te houden).
Liefde en leegte
In mijn hoofd ontstond alvast een portret van de liefde en de leegte. Van vervreemding en verlangen. Van weemoed en verwondering. Van onvermogen en veel vechten tegen de tijd. Wat is het toch lastig, dit leven. En het amoureuze spel. Waarbij de ene wel die andere wil, maar die andere de ene niet. Waarbij het vuur soms dooft en soms al te heftig oplaait. Waarbij willen niet altijd kunnen is. Waarbij het zo moeilijk blijkt om te weten en te bevatten. "Zeg eens eerlijk of u iets van uzelf begrijpt?" Allemaal mensen zijn het, verloren gelopen in de dag, of in hun hoofd of hart, zoekend naar houvast die nergens echt te vinden valt. En ondertussen is er troost, nu en dan, en de schoonheid van de poging.
Ik werd er week van, en blij ook, allemaal tegelijk. De keuze voor deze vorm is ondertussen wel genadeloos voor acteurs. Elke valse noot, alles wat je niet gelooft, valt onvermijdelijk op. Al bij al doen de spelers van nRus dat voortreffelijk. En wat geeft het dat het op de première heel af en toe eventjes niet helemaal lukte? Niet genoeg in ieder geval om er een punt van te maken als je net zo'n cadeautje hebt gekregen.