James Bond, maar dan in het echt

Terwijl hij op de luchthaven van de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur stond te wachten op een vlucht naar het Chinese Macau, werd Kim Jong-nam (45), de oudste zoon van de voormalige Noord-Koreaanse leider Kim Jong-il, belaagd door twee vrouwen, gewapend met giftige naalden. Dat meldde de Zuid-Koreaanse televisiezender TV-Chosun. De twee vrouwen, vermoedelijk Noord-Koreaanse spionnen, vluchtten weg in een taxi. Ze worden opgespoord door de Maleisische politie.

De bron van het bericht is onduidelijk en de Zuid-Koreaanse inlichtingendienst wilde de situatie niet meteen ophelderen, maar de Maleisische politie bevestigde het nieuws én de identiteit van het slachtoffer. Kim Jong-nam is de oudere halfbroer van de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un: hij zou overleden zijn op weg naar het ziekenhuis.

Disneyland

Jong-nam is de zoon van voormalig dictator Kim Jong-il en de Zuid-Koreaanse actrice Sung Hae-rim. "Aanvankelijk was hij de beoogde troonopvolger", verklaart Noord-Korea-expert Sicco Van der Meer van het Nederlandse Clingendael Instituut. "Maar in 2001 werd hij beschadigd door een bezoek aan Disneyland in Japan. Als je gearresteerd wordt met valse papieren, in een Amerikaans pretpark, bij de vijanden van Japan, maak je een heel slechte beurt in Noord-Korea."

Ook het gebrek aan populariteit van zijn moeder, met wie Jong-il nooit is getrouwd, verklaart deels waarom Jong-nam nooit aan de macht kwam. Maar sinds hij de afgelopen vijftien jaar zelf in ballingschap doorbracht - hij woonde hoofdzakelijk in China en Macau - uitte hij ook kritiek op het Noord-Koreaanse regime. "Hij heeft zich opvallend weinig politiek uitgelaten, maar hij verklaarde wel dat hij medelijden had met de Noord-Koreanen, dat het niet de goede kant opging", aldus Van der Meer. "Hij heeft zijn halfbroer niet rechtstreeks bekritiseerd, maar liet zich wel scherp uit over de erfelijke dynastie, waardoor Jong-un op de troon kwam. Ook pleitte hij voor economische veranderingen naar Chinees model, waarbij het communistische beleid wel behouden wordt, maar er op economisch vlak toch een kapitalistische koers wordt het gevaren."

Paranoïde Pyongyang

Rond het motief voor de moord hangt een waas van geruchten, maar zijn band met China biedt een mogelijke verklaring. "Hij lijkt een ongevaarlijke playboy, maar er gaan al een tijdje geruchten dat hij in de belangstelling van China zou staan", verduidelijkt Van der Meer. China is het regime van Kim Jong-un officieel gunstig gezind, maar maakt zich wel zorgen om de stabiliteit van het beleid. "Als het regime zou vallen door interne chaos of als China zelf zou ingrijpen in het beleid, zou Peking hem naar voren willen schuiven als president. Het is niet meer dan een gerucht, maar in het paranoïde Pyongyang kan dat tot zulke reacties leiden."

Het was ook niet de eerste keer dat er is gepoogd om Kim Jong-nam uit de weg te ruimen. "Enkele jaren geleden werd in Zuid-Korea een spion gearresteerd, die naar eigen zeggen de opdracht had om een moordplan op Kim Jong-nam te beramen."

Aartsrivaal Zuid-Korea was er snel bij om de moord te bestempelen als een zoveelste misdaad van het regime van Kim Jong-un. Volgens Kim Myung-yeon van de regeringspartij Saenuri, is de moord "een naakt voorbeeld van Kim Jong-uns terreurbewind".