Je vals geld of je leven!
De Russische jood Salomon 'Sally' Sorowitsch is kunstschilder van opleiding, maar verkiest een carrière als valsemunter. Wanneer de oorlog uitbreekt, kan hij weinig anders doen dan wat de nazi's hem vragen. Hij leidt in een concentratiekamp een bont allegaartje van valsemunters.
Door Nico Krols
De nazi's willen valse ponden en dollars om de economie van de vijand te ondergraven. Sorowitsch, hoewel opportunist en niet bepaald menslievend, wordt verscheurd door een dilemma. Moet hij meeheulen om te overleven of weigeren en sterven?
Sorowitsch, sterk en subtiel door Karl Markovics vertolkt, moet een dunne lijn bewandelen om zichzelf en zijn compagnons te beschermen zonder de nazi's alles in handen te geven.
"Waarom geld verdienen met kunst te maken als je geld kunt verdienen met geld te maken?" Dat is in 1936 al enkele jaren de levenshouding van Sally, berucht als valsemunter. Hij leidt een leven vol spanning en vertier tot rechercheur Herzog (David Striesow) hem eindelijk oppakt en naar Mauthausen stuurt, een gewelddadige gevangenis waar Sally helemaal aangewezen is op zijn niet te geringschatten plantrekkerij. Die gave scherpt hij aan en komt hem goed van pas wanneer hij vijf jaar later plots wordt overgeplaatst naar Sachsenhausen. Herzog, intussen een nazicommandant, heeft hem uitgepikt om dollars en ponden na te maken, samen met een aantal andere gevangenen die elk hun specialiteit in het vervalsingsproces hebben. De idealist onder hen, Adolf Burger (August Diehl), dwarsboomt geregeld het werk van Sally waardoor het hele proces vertraging oploopt. Tot grote nijd van Herzog.
De Oostenrijkse regisseur Stefan Ruzowitzky, bekend van onder meer de horrorfilm Anatomy, speelt prima de complexe dramatische spanning uit tussen het avontuur van een kleine crimineel, de oorlogstragedie en het persoonlijke drama van een antiheld die voor morele dilemma's komt te staan. Interessant is dat Sorowitsch geen ontegensprekelijke weldoener is, maar een kleine mens die in eerste instantie uit is op het redden van zijn eigen hachje. Ruzowitzky gebruikt de horror van de Holocaust in de marge van Sally's persoonlijke strijd. Door de wanden van het relatief veilige verblijf van Sorowitsch en zijn ploeg klinken de schoten van de nazi's en de kreten van de kampslachtoffers. Voortdurend heerst bij Sally niet alleen de angst voor zijn eigen vege lijf, maar ook voor het leven van zijn medewerkers, voor wie hij zich tegen wil en dank verantwoordelijk gaat voelen. Impliciet voert Ruzowitzky het besef op dat bij elke geslaagde stap in het valsemuntersproces Sally de nazi's helpt en er daardoor mensen sterven. Sally doet voort, wellicht goed wetende dat als hij het niet doet de nazi's wel iemand anders vinden. Je moet al even goed zijn in het verdringen van moeilijke situaties als Sally zelf om de vraag 'wat zou jij doen?' uit de weg te gaan. Ongemakkelijk en intrigerend.JJJJ
Regie en scenario Stefan Ruzowitzky Vertolking Karl Markovics, August Diehl, David Striesow Land Duitsland, Oostenrijk Speelduur 99 minuten Voor liefhebbers van oorlogsdrama's waarin een persoonlijk moreel dilemma centraal staat Te mijden door wie enkel een sympathieke ondubbelzinnige held verdraagt