Luc Tuymans incorporated
Licht is het uitgangspunt van de nieuwe tentoonstelling Corporate van de Antwerpse schilder Luc Tuymans in de David Zwirnergalerie in New York. Noch zonlicht noch maanlicht, maar het koele, artificiële licht van de bedrijfswereld.
door Tom Ronse
Tuymans staat erom bekend dat hij zelden langer dan een dag aan een schilderij werkt. Maar aan dat schilderen gaat wel veel denkwerk vooraf. Voor hij begint, concipieert hij elke tentoonstelling als een totaliteit. Elk schilderij past dus als een puzzelstuk in een samengesteld verhaal. Dat verhaal gaat vaak over het collectief geheugen en over machtsstructuren, thema’s die hij herhaaldelijk omspitte in eerdere tentoonstellingen. Zijn keuze om een serie werken te maken over de impact van de ‘corporation’, de kapitalistische onderneming, ligt dan ook in het verlengde van zijn vorig werk.
De afgebeelde onderwerpen zijn uiteenlopend: een schip, een helm, een fabriek, een panelgesprek, een paardrijdster, een vergaderzaal, iemand die een speech geeft, een anonieme persoon, goud, het logo van Fortis en een mot. Wat ze gemeen hebben is een kunstmatig licht dat de individuele kenmerken van de geportretteerden uitwist, hen anoniem en vervangbaar maakt. Licht dat soms een giftige mist lijkt zoals in Factory en soms koel, aseptisch en arrogant straalt zoals in Conference Room.
Een centraal werk dat dezelfde titel heeft als de show, Corporate, toont een 17de-eeuws galjoen van de machtige East India Company. Dat was een van de eerste aandelenfirma’s, een pionier dus van de moderne bedrijfsstructuur. Het galjoen is een indrukwekkend gevaarte en tegelijk lijkt het een spookschip dat elk moment kan verdwijnen.
Een ander sleutelwerk is Gold. Goud (of geld in het algemeen) is immers het doel van de corporation, de aandeelhouders willen altijd meer. Tuymans schildert het dan ook in zijn liquide vorm, stromend uit een smeltkroes. Geld vloeit, verwisselt voortdurend van plaats met andere goederen. Zoals Marx opmerkte: het is de enige onbederfbare waar, terwijl alle andere waren bederfbaar geld zijn. Net als kunst.
Over de bederfbaarheid van zijn waren hoeft Tuymans zich geen zorgen te maken. Onlangs nog werd een van zijn doeken in Londen verkocht voor 850.000 dollar. Volgens de galerie is Gold een “confessioneel, zelfreferentieel werk, kritisch bewust van zijn eigen status als handelswaar”. Het is waar dat Tuymans aangeeft dat ook de kunstwereld door de corporation is opgeslorpt. Speech toont de directeur van de Bozar die door ‘corporate light’ verlamd lijkt, een marionet aan onzichtbare touwtjes. En in Panel is Tuymans zelf een van de sprekers die in de schijnwerpers hun eigenheid verliezen.
Als geheel zet de show het dehumaniserend, vervreemdend effect van de corporation in de verf. Voelt hij geen tegenstelling, vragen we, tussen die boodschap en het feit dat zijn doeken ook waren zijn die door de corporation worden verkocht? Nee, zegt Tuymans, de bedrijfswereld en de schilderkunst hebben zich samen ontwikkeld, ze zijn niet te scheiden. “Mijn werk gaat over geschiedenis, maar ik ben geen history painter”, stelt hij. “Het gaat over politiek, maar ik ben geen political artist. Mijn kunst is altijd meerduidig.”