Sarkozy excelleert als chef d'état
'Toulouse' levert twee politieke winnaars op: Le Pen én Sarkozy
De ontknoping van de dramatische gebeurtenissen in Toulouse heeft twee politieke winnaars opgeleverd: President Nicolas Sarkozy en Marine Le Pen. De moordpartij op de Joodse school in Toulouse mocht geen rol spelen in de campagne voor de presidentsverkiezingen. Alle activiteiten, meetings, tv-interviews werden opgeschort vanwege de tragedie. Maar dat de wandaad - van, naar nu blijkt, een home grown jihadi - gevolgen zou hebben was van meet af aan duidelijk.
De centrist François Bayrou ging hard onderuit en zal in het vervolg geen rol van betekenis spelen. Bayrou, die al dreigde af te haken in de peilingen (hij staat op ongeveer 12 procent) dacht dat Toulouse hem een kans bood om weer in de kiezersgunst te stijgen. Sarkozy en Le Pen waren, zo beweerde Bayrou op een bijeenkomst maandagavond in Grenoble, verantwoordelijk voor een klimaat waarin slachtoffers konden vallen. Wie suggereert dat Frankrijk de immigratie niet aan kan, roept gevaarlijke passies wakker, zo luidde zijn boodschap.
De dader bleek gisterenochtend alleen geen Breivikachtige ideoloog. De 23-jarige Mohamed Mehra wilde Frankrijk niet bevrijden van vreemde Arabische en Joodse smetten, maar doodde zijn slachtoffers om heel andere redenen. Wraak voor de Franse aanwezigheid in Afghanistan, wraak voor de dood van Palestijnse kinderen, zoals hij het zelf uitdrukte.
En dus werkte de aanval van Bayrou als een boemerang. Een ontketende Marine Le Pen eiste excuses. Ook van Jean-Luc Mélenchon, de voorman van het linkste links die zich in soortgelijke bewoordingen had uitgelaten.
"U heeft 20 procent van de Franse kiezers beledigd, u wilde een politiek spelletje spelen met dit drama", Le Pen, die in een moeite door beheerst maar beslist in de tegenaanval ging. De opkomst van de radicale islam is volgens Le Pen onderschat, maar niet door haar: "Wie heeft gewaarschuwd voor de radicalisering van sommigen? Wie zei dat het radicale eisen toenemen en de uitdrukking zijn van een bredere, zorgelijke ontwikkeling?"
Met het laatste doelt Le Pen op haar strijd tegen het bidden op straat en de uit de hand gelopen praktijk van het rituele slachten, dat in veel slachthuizen tot norm is verheven. Le Pen benadrukte keurig dat zij onderscheid maakt tussen gewone Franse moslims "die vaak lijden onder de druk van het islamisme" en de "religieuze gekken waar we nu toch eindelijk een keertje tegen op moeten treden". Zij deed opnieuw haar voorstel voor een referendum over de doodstraf. "De vraag wat we met dit soort criminelen moeten doen dringt zich op."
De gevolgen voor François Hollande zijn moeilijk in te schatten. Hij kon het niet laten toch een beetje met Bayrou mee te doen en zei dat Sarkozy en Le Pen verdeeldheid zaaien, suggereerde dat ze de maatschappelijke vrede in gevaar brengen. Adjudanten van Hollande voorspelden dat het thema immigratie - waar Hollande niet goed raad mee weet - vanwege Toulouse vervangen zou worden door het veel gezelliger onderwerp 'tolerantie'. Hier zouden de Fransen door de afgrijselijke moorden een grote behoefte aan hebben. Het ziet er niet naar uit dat Hollande de kans krijgt zich op te werpen als de kampioen van die tolerantie. Het lijkt er eerder op dat het immigratiedebat nieuwe impulsen krijgt en dat hij moet vertellen hoe extremisten bestreden moeten worden.
Sarkozy ten slotte, die voor de moordpartij op de school al op gelijke hoogte was gekomen met Hollande, heeft zijn positie de afgelopen dagen versterkt: de president heeft zichzelf als kandidaat een flinke duw in de rug gegeven. Groot voordeel voor hem is dat een Franse president nu eenmaal tegelijk regeringsleider en koningin Beatrix of koning Albert is. De rol van staatshoofd stelt hem in staat opeens ver verheven boven de polemiek en alle partijen - hij ging op geen enkele manier in op Bayrou, ook niet via medewerkers - te excelleren als de chef d'état die garant staat voor de eenheid van de natie.
Dit zal hem zeer waarschijnlijk langs Hollande brengen in de peilingen voor de eerste ronde op 22 april. Een poleposition is cruciaal voor Sarkozy, die hoopt op dat die status dan eindelijk zorgt voor een positieve dynamiek rond zijn persoon.
Kleis Jager is correspondent in Parijs voor het Nederlandse dagblad Trouw. Hij schreef deze bijdrage op vraag van De Morgen.