Avignon, stad van extremen

Olivier Py was formeel. "Ik zie mij niet samenwerken met een burgemeester van Front National." Py is directeur van het Festival van Avignon, een van de grootste theaterfestivals ter wereld. Hij reageerde op de uitslagen van de Franse gemeenteraadsverkiezingen. Het extreem rechtse Front National (FN) behaalde in Avignon 29,63 procent van de stemmen, iets meer dan de socialistische PS (29,54 procent). Als FN ook volgende zondag de grootste is en dus de burgemeester levert, in de persoon van Philippe Lottiaux, dreigt Py de stad te verlaten.

"Samenwerken met een FN-burgemeester lijkt me in geen geval denkbaar. Dus denk ik dat we moeten vertrekken. Er is geen enkele andere oplossing. Ik zie niet in hoe het Festival anders kan overleven en haar ideeën kan verdedigen."

Het Festival van Avignon vindt elke zomer plaats en draait op een budget van 12 miljoen euro. 59 procent daarvan komt uit subsidies (56 procent van de staat, 13 procent van de stad, de rest van lokale overheden), 41 procent uit eigen inkomsten.

Olivier Py: "Een oplossing zou kunnen zijn dat we de omwenteling niet erkennen en ervoor pleiten dat het Festival van Avignon puur nationaal geleid wordt. Maar technisch gezien lijkt dat moeilijk, aangezien ons festival zich niet op één plek afspeelt maar in de hele stad."

Capitulatie

Jan Goossens, artistiek leider van de KVS in Brussel, vindt de houding van Py dapper. "Ik ben heel erg blij dat er op dit soort momenten duidelijke standpunten worden ingenomen door cultuurmensen. Ik heb groot respect voor het feit dat hij de kat de bel aanbindt en niet gewoon zit en zwijgt."

Wel twijfels heeft Goossens bij de gebruikte strategie. "Als je weggaat, laat je de stad aan FN over. Dan dreigt de nederlaag een capitulatie te worden. Ik zou ook duidelijk zeggen dat de programmatie van het festival, die open en kosmopolitisch en tegelijk erg verankerd in de stad is, niet verenigbaar is met de standpunten van FN. Maar net daarom zou ik blijven zitten. 70 procent van de inwoners heeft niet op FN gestemd en in naam van die mensen zou ik blijven zitten."

Ook Guy Cassiers, artistiek directeur van het Toneelhuis in Antwerpen, kan Olivier Py volgen. "De standpunten van FN met de waarden van het festival rijmen lijkt me bijzonder moeilijk."

Een vertrek uit de stad, evenwel, vindt hij onhaalbaar en niet het juiste signaal.

"De geschiedenis van het festival is zo met de stad vergroeid dat ik niet zie hoe je het op een andere plek zou kunnen organiseren. Een kunstenaar moet bovendien zijn publiek blijven opzoeken en mag zich niet op zijn eiland terugtrekken, anders wordt het voor de politiek wel heel gemakkelijk om de geldkraan dicht te draaien. Ik vind het ook gevaarlijk om in een patstelling tussen links en rechts, tussen zwart en wit, terecht te komen. Je moet in dialoog blijven om tot inzicht te komen."

Rechts die aan de macht komt, of dreigt te komen, het zorgt wel vaker voor felle reacties. Denk aan de recente heisa rond de expo in het Musée de la Photographie in Charleroi. Toen de N-VA-signatuur van curator Johan Swinnen ten volle doordrong, haakten heel wat fotografen plots af. "Als N-VA erachter zit doe ik niet mee", zei bijvoorbeeld fotograaf Jan Kempenaers. De expo werd geschrapt.

Guy Cassiers: "Als kunstenaar meteen je kop in het zand steken en roepen 'ik doe niet mee' is niet genoeg. Je moet een zeker engagement tonen en dat op een juiste manier verkondigen."

Jan Goossens: "Ik geloof niet dat dialoog altijd boven confrontatie hoort te staan. En het is ook niet altijd aan cultuurmensen om constructief en diplomatisch te zijn. Met een partij als FN kan je gewoonweg geen dialoog aangaan, nog in geen honderd jaar. Maar als je de confrontatie aangaat, blijf dan zitten en ga niet lopen. Ik zou niet dialogeren maar wel fors oppositie voeren."

Tweede stemronde

Rechts die aan de macht komt, Cassiers zag het in Antwerpen, met N-VA, maar ook in Rotterdam. In 2002 was hij artistiek directeur van het Ro Theater, het plaatselijke stadstheater. Bij de gemeenteraadsverkiezingen behaalde Leefbaar Rotterdam, met Pim Fortuyn als lijsttrekker, een monsterzege. Cassiers benaderde rechts niet met geheven zwaard: hij bood een speelreeks van de voorstelling Lava Lounge gratis aan, waardoor de hele Rotterdamse bevolking de "elitaire subsidievreters" kon aanschouwen.

Cassiers: "We gaan dat elitaire gedoe eens een lesje leren, dat hoorde je toen overal. Wij vonden dat je maar beter samen kunt discussiëren, liefst in de schouwburg zelf. De kunstwereld moet moeite doen om het werk naar het publiek te begeleiden en het te laten verteren. Je moet omgaan met de verschillen en rijker proberen te worden van de tegenstellingen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door op andere locaties te gaan spelen. Nu, in Nederland heeft het weinig zoden aan de dijk gebracht. Als je ziet wat daar tegenwoordig allemaal aan de hand is."

Hoe groot de weerslag in Avignon is, wordt zondag duidelijk. Dan volgt de tweede stemronde. Guy Cassiers heeft goede moed. "Ik denk dat Py met zijn uitspraken vooral zijn functie heeft willen gebruiken om invloed te hebben op het stemgedrag in de tweede ronde. Laat ons hopen dat het impact heeft. Want geef toe, het zou toch mooi dat iemand uit de cultuurwereld zo'n invloed zou hebben op de plaatselijke politieke ontwikkelingen."