TeaParty op zijn Frans

"Hollande veegt de vloer aan met het klassieke gezin en sloopt de natuurlijke orde tussen man en vrouw. Hij is, in één woord, familifoob." De strijd tegen de familiphobie, een door henzelf uitgedragen neologisme, is het enige bindmiddel tussen de uiterst disparate groepen die de linkse regering in de tang nemen, nu al anderhalf jaar lang.

Extreem rechtse horden van divers pluimage, behoudsgezinde katholieken, Franse patriotten en moslimorganisaties: allemaal vrezen ze de teloorgang van een strak geschaarde samenleving. Een voor een hebben ze de president in het vizier, naar hun mening zelf een toonbeeld van moreel verval.

Én voor het eerst hebben ze ook raak geschoten: tot ontzetting van zijn achterban keert Hollande van zijn belofte terug om een vooruitstrevende familiewet te laten goedkeuren. Daaronder had ook de kunstmatige bevruchting in het kader van het draagmoederschap moeten ressorteren.

"Dit is een mooie overwinning, hier ben ik erg blij mee", jubelde Ludovine Dutheil de la Rochère toen ze in een interview op radiozender France Inter vernam dat het staatshoofd was teruggekrabbeld. Dutheil de la Rochère, telg van een 15de-eeuws geslacht en Vieille France in hart en nieren, is de woordvoerster van La Manif pour Tous. Dat collectief werd door de eveneens hooggeboren Frigide Barjot opgericht en kwam destijds op straat tegen het Mariage pour Tous, het Franse homohuwelijk.

Maar Barjot werd uit de rangen gezuiverd. Ze heette onvoldoende conservatief, te kortgerokt en grofgebekt ook. Kortom: een onmogelijk boegbeeld voor traditionalistisch rechts. Dutheil de la Rochère, een catho-tradi voor wie Barjot geen goed woord veil heeft, nam het roer over.

Geen vat op gramschap

En hoe: in Frankrijk kwamen zondag alweer meer dan honderdduizend betogers op straat. Anders dan de manifestatie van een week eerder, tijdens een Jour de Colère waarvan de naam naar de Dies Irae of Toorn Gods verwees, kwam het deze keer niet tot geweld en vlogen er geen nadarhekken door het firmament. Het bleef beschaafd, helemaal zoals het blanke Frankrijk van châteaux en oude familiefortuinen zichzelf graag ziet.

En vooral: Dutheil de la Rochère kreeg Hollande op de knieën, een primeur sinds diens regering het homohuwelijk goedkeurde, de abortuswet versoepelde of - nog een bron van recent onbehagen - de gendergelijkheid in het schoolcurriculum probeert op te nemen.

Maar zoals de Dag der Woede al bewees, de adelvrouw en haar volgelingen staan niet alleen op de antilinkse barricaden. Dat doen ook de antifiscalistische bonnets rouges of rode mutsen, de Homen die zichzelf als masculinistische bestrijders van Femen profileren en eveneens hun borst ontbloten, de extreem rechtse Jeunesse Nationaliste en groepjes met heimwee naar Hitler of de Franse maarschalk Pétain.

Opvallend aanwezig in dat eclectische landschap zijn voorts de vrienden van komiek Dieudonné, wiens jongste voorstelling verboden werd wegens antisemitische ingrediënten. Voor het eerst sinds het einde van de bezetting weerklonken op straat weer slogans als 'Dehors les Juifs' - ook islamisten lieten zich niet onbetuigd.

Hoewel met name in de jongste betoging - tegen het draagmoederschap - meerdere kopstukken van de centrumrechtse UMP meeliepen, krijgen de oppositiepartijen, inclusief het uiterst rechtse Front National van Marine Le Pen, geen vat op de gramschap.

In een druk becommentarieerd gesprek met Le Journal du dimanche riep minister van Binnenlandse Zaken Manuel Valls zijn politieke rivalen alvast op "zich van deze beweging te distantiëren". Verwijzend naar de radicale vleugel van de Republikeinen in de VS sprak Valls zelfs van "een Tea Party à la française".

"Dit is de opstand van de anti", aldus de minister. "Antiregering, anti-elite, antioverheid, antiparlement, anti-journalisten. Maar er zitten vooral ook antisemieten, homofoben en racisten bij. Zij viseren de republiek in haar eigen idealen (Liberté, Egalité, Fraternité, LD). Dit klimaat is vergelijkbaar met dat van de jaren dertig."

"Laat me niettemin pleiten voor een helder onderscheid tussen de betoging van 26 januari en die van 2 februari," zegt politicoloog Jean-Yves Camus, een specialist van extreem rechts. "De eerste verliep driest. Ze was het werk van mensen die het complete systeem verwerpen en er, tussen rechts en links radicaal, onderling onverzoenbare visies op na houden."

"De tweede manifestatie was niet antisysteem, maar wel bijzonder omdat ze vooral de hogere middenklasse verzamelde. Een betoging met 100.000 deelnemers is een zeldzaamheid in Frankrijk. Een betoging met 100.000 conservatieve deelnemers, mensen die normaal gezien nooit de straten nemen, is een uitzondering. Zeker omdat hun animo al ruim een jaar aanhoudt."

Ethisch liberalisme

Toch ziet Camus een Tea Party niet meteen ontstaan. "Dat is een typisch Amerikaans fenomeen, dat moet je tot de VS beperken. Wat ik wel vaststel, is de mobiliserende kracht van een lobby. De conservatieven, geholpen door de kerkelijke netwerken, zijn er niet enkel in geslaagd Hollande zijn wet op het draagmoederschap en de kunstmatige bevruchting (kortweg GPA/PMA, LD) te doen inslikken, ze beloven ook stevig te wegen op de UMP en de partij een moreel erg behoudsgezind programma op te dringen."

Moet er dan niet opgetreden worden? Voormalig minister van Justitie en éminence grise Robert Badinter is zeer verontrust over de gang van zaken en heeft de humanistische geledingen in de samenleving alvast opgeroepen 'een tegenbeweging' op te zetten.

In het Europees Parlement kreeg Guy Verhofstadt (Open Vld), fractieleider van de liberalen van ALDE en lijsttrekker voor de komende Europese verkiezingen, gisteren een actieplan goedgekeurd tegen homofobie en discriminatie op grond van seksuele geaardheid. Ook Verhofstadt waarschuwt voor de barre tijden die het ethische liberalisme wachten als de alertheid verdwijnt.

"Er is gigantische druk gekomen van ultraconservatieve lobbygroepen", zegt hij. "We hebben zonder overdrijven duizenden mails (tegen het actieplan, LD) ontvangen." En voorts: "Als je de coalitie tussen radicale christenen, islamisten en extreem rechts in Frankrijk ziet, of het discours van de conservatieve premier Orban in Hongarije, dan weet je dat er ook in Europa nog heel veel moet gebeuren voor we van gelijkberechtiging mogen spreken."