Een tiran met een atoombom

Noord-Korea Zeven vragen over de slimme bom die het regime van Kim Jong-un heeft getest

1. Wat kost zo'n kernproef?

Noord-Korea heeft nooit officiële opgave gedaan van de kosten van zijn al meer dan tien jaar lopende nucleaire programma. Naar schatting zijn met een dergelijk programma vele honderden miljoenen euro's gemoeid. Dat is een zware belasting voor een land waar op het platteland herhaaldelijk de honger de kop opsteekt, door achterhaalde landbouwtechnieken en gebrek aan kunstmest. Het regime van de familie Kim rechtvaardigt de grote uitgaven voor wapentuig met verwijzingen naar de Amerikaanse dreiging en de leus 'Het leger komt eerst'.

2. Wordt het nu oorlog in Azië?

Nee. Het regime in Pyongyang wil met de nieuwe bom alleen respect afdwingen bij zijn aartsvijanden, de VS en Japan. De nieuwe leider Kim Jong-un ziet net als zijn veertien maanden geleden overleden vader de ontwikkeling van een geloofwaardig afschrikkingswapen als de beste manier om zijn bewind te schragen.

Met deze test van een atoombom van handzaam formaat is het einddoel van Pyongyang een grote stap dichterbij gekomen: een wapen dat Tokio, de Amerikaanse westkust of een Amerikaanse militaire basis als Guam in de Atlantische Oceaan kan bereiken.

Maar zo'n raket daadwerkelijk afvuren zou het einde van het regime betekenen. Noord-Korea heeft over enkele jaren misschien een handvol inzetbare kernwapens, de Amerikanen hebben er honderden. De vergelding zou verschrikkelijk zijn.

3. Wat vindt de bevolking ervan?

Die heeft weinig te vinden. Noord-Korea is al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een dictatuur waar meedogenloos met dissidenten en hun families wordt afgerekend. Zeker is dat de bom goed is voor Kim Jong-uns binnenlandse reputatie. De jonge tiran - zijn leeftijd wordt officieel geheim gehouden, maar hij is nog geen dertig - profileert zich met de geslaagde test en een gelukte raketlancering enkele maanden terug als een succesvolle opvolger. De propagandamachine pompt het er al maanden in bij de bevolking dat het lot van de natie bij Kim junior in goede handen is.

De kans dat er ooit een grote opstand uitbreekt onder de bevolking is gering. Het binnenlandse afschrikkingsapparaat is te sterk, de dagelijkse zorg om te overleven te groot. De onderdanen van Kim leven ook nog in een groot intellectueel isolement. Informatiestromen worden nog zoveel mogelijk gecontroleerd, hoewel de modale Noord-Koreaan tegenwoordig wel beseft dat hij niet in de socialistische heilstaat leeft die de propaganda suggereert.

Noch China, noch Zuid-Korea wil ook een opstand. Het zou te veel instabiliteit opleveren, en Peking is nog steeds bang dat de Amerikanen zouden willen oprukken naar de grens als het regime in Pyongyang zou instorten. China verhindert met net voldoende strategische leveringen van voedsel en energie al jaren de volledige teloorgang van de 24 miljoen Noord-Koreanen.

4. Hoe sterk is Noord-Korea militair?

Op papier is het leger van Pyongyang een van de grootste ter wereld, maar dat zegt weinig over de slagkracht. Het meeste materiaal is verouderd en zou geen partij zijn voor de hoogtechnologische strijdkrachten die de VS en hun bondgenoten in de regio - Japan en Zuid-Korea voorop - naar voren kunnen schuiven.

Bij de Koreaanse burgeroorlog een halve eeuw geleden hadden de Noord-Koreanen de massale hulp van het het Chinese leger nodig om te voorkomen dat ze onder de voet werden gelopen. Daarom is de kernraket voor Pyongyang ook zo belangrijk: eindelijk hebben ze dan een effectief afschrikkingswapen.

Het opvallende van de bom die dinsdag ondergronds werd getest, is dat het een veel slimmere bom kan zijn dan zijn twee voorgangers. Volgens VS-experts lijkt het erop dat de Noord-Koreanen nu "precies het wapen hebben dat wij niet willen dat zij hebben": een compact ding dat op de kop van de grote raket past die Pyongyang eind vorig jaar dan toch met succes afschoot.

Met zes a zeven kiloton is de bom ook krachtig genoeg om het afschrikwekkende effect te hebben dat Pyongyang beoogt: je zou er een ravage mee kunnen aanrichten op een eiland vol Amerikaanse militairen in de Stille Oceaan, of zelfs in een Japanse stad als Tokio, waar de Zesde Vloot van de VS-marine is gestationeerd.

5. Hoe gevaarlijk is het als er ditmaal verrijkt uranium in het spel is?

De vrees leeft inderdaad dat de nieuwe bom op basis van uranium is gemaakt. Luchtmonsters moeten dat nog uitwijzen, maar als het klopt zou het de capaciteit van het Noord-Koreaanse leger om atoombommen te maken zeer versterken.

Een uraniumbom is weliswaar niet sterker dan een bom op basis van plutonium, het materiaal dat Pyongyang voorheen gebruikte, maar het maakt de fabricage wel eenvoudiger. Want Noord-Korea beschikt in de bodem zelf over ruime voorraden uraniumerts. Een verrijkingsprogramma van uranium is ook veel makkelijker te verbergen dan een van plutonium, waar je een reactor bij nodig hebt die in een groot gebouw moet staan dat veel warmte afgeeft, waardoor zo'n atoomprogramma niet te verstoppen is voor waarnemingssatellieten.

Noord-Korea liet in 2010 al trots aan buitenlandse experts zien dat het bezig was met uraniumverrijking. Experts vrezen vooral dat het met uranium veel eenvoudiger wordt voor terroristen om een eenvoudige vuile bom te maken; Pyongyang heeft door de jaren heen de gewoonte ontwikkeld dergelijke groeperingen niet te schuwen.

6. Willen de Amerikanen Noord-Korea dan binnenvallen?

Nee, daar hebben zij geen enkel strategisch belang bij. De VS willen alleen dat het atoomprogramma van Noord-Korea effectief stopt, omdat Pyongyang er een handje van heeft wapens en techniek te leveren aan dubieuze regimes zoals Syrië en Iran en in het verleden Libië. Proliferatie van moderne raketten en mogelijk zelfs atoomwapens naar regimes met goede banden met terreurgroepen is levensgevaarlijk, vinden alle landen die in het zespartijenoverleg met de beteugeling van de Noord-Koreaanse atoombom te maken hebben, inclusief China.

7. Waarom grijpt China dan niet in?

China zit in een aparte positie. Het is vanouds de steun en toeverlaat van Noord-Korea en redde de Kimdynastie een halve eeuw geleden van de Amerikanen. Sindsdien onderhoudt het machtige Chinese leger uitstekende banden met de Noord-Koreaanse generaals, die niet alleen militair maar ook economisch veel macht hebben in het verder straatarme land.

De Chinese leiding probeert wel al enkele jaren de Noord-Koreaanse leiding uit haar isolement te halen. Peking organiseerde studiereizen naar bijvoorbeeld Shanghai en omgeving, om de Noord-Koreaanse collega's te tonen dat je zowel de absolute macht kunt behouden als ook je economie kunt ontwikkelen - waardoor je uiteindelijk nog veel machtiger wordt.

Tot dusverre valt er echter weinig beweging te bespeuren in Pyongyang. Peking hoopt dat Kim junior er als nieuwe leider alsnog voor kan zorgen. Maar die vindt dat hij eerst met een raket en een bom moet laten zien dat hij militair zijn mannetje staat. Dat frustreert tal van China's beleidsmakers, al zijn er in Chinese militaire kringen velen die het prachtig vinden. Want Kim mag dan wel een onberekenbare klootzak zijn, hij is wel onze klootzak, redeneren die.

Voor de nieuwe Chinese leider Xi Jinping is de verse kernproef daarmee een boeiende test. De vraag is in hoeverre hij meegaat met de internationale roep om nieuwe sancties tegen Pyongyang. Peking heeft de kernproef gelijk veroordeeld, maar de Chinezen zijn nog nooit voorstander geweest van strafmaatregelen die de leiding in Pyongyang echt bijten.

Xi zal moeite hebben om kleur te bekennen. In de hoogste echelons van China is het geen eenheidsworst: er zijn kampen, variërend van een meer liberale fractie, gesteund door hervormingsgezinde academici in denktanks en bijbehorende media, die het geduld met de Noord-Koreanen beginnen te verliezen, tot de machtige militaire en conservatieve hoek, waar de historische banden met Pyongyang en de afkeer van de Amerikanen prevaleren. Als Xi het veilig wil spelen houdt hij een middenkoers, waardoor het lijntje met Pyongyang niet breekt.