Waar '13 Reasons Why' écht over gaat (en wij over zwijgen)
Heleen Debruyne is schrijfster en columniste. Ze werkt voor Klara en heeft met Anaïs Van Ertvelde een podcast over seks en lichamelijkheid: vuilelakens.be.
Hoe de reputatie van Hannah voorgoed besmeurd raakt - één appje van een suggestieve foto, door een ex naar de hele school gestuurd, volstaat om voor eeuwig een hoer te zijn. Hoe jongens in de schoolgangen daarna onbeschaamd naar haar kont graaien - de slet vindt dat vast toch niet erg. Hoe een jongen seks heeft met de weg-van-de-wereld-gezopen Jessica; ze merkt er toch niets meer van. Hoe zijn vriendengroep een omerta handhaaft - de verkrachter is niet toevallig de populairste en de rijkste gast van de bende. Hoe dezelfde jongen vindt dat het feit dat Hannah in bikini in zijn jacuzzi ligt, hem het recht geeft haar zonder toestemming aan te raken. En, als hij dan toch bezig is, haar dan ineens ook maar te verkrachten. Hoe de schoolpsycholoog van alles voelt borrelen bij de tieners, maar niet doorvraagt. Hoe ouders niets in de gaten hebben. Hoe Hannah en Jessica zwijgen, uit schaamte en schuldgevoel.
Zelden wordt de realiteit van seksueel geweld onder tieners zo rauw geportretteerd. 13 Reasons Why, een serie die nu integraal op Netflix te zien is, durft het wel aan. De serie is een enorm succes: overal ter wereld volgen tieners massaal het wedervaren van Hannah en haar schoolgenoten.
En overal ter wereld schieten volwassenen massaal in paniek. In Vlaanderen werden zelfs parlementaire vragen gesteld. Reden voor de bezorgde reacties: hoofdpersonage Hannah pleegt zelfmoord. Die zelfdoding wordt onverbloemd in beeld gebracht - onderzoek toont aan dat zoiets kan aanzetten tot kopieergedrag. Freya Van den Bossche (sp.a) pleitte zelfs voor 'knippen van de zelfdodingsscène'. Maar Vlaanderen heeft natuurlijk niet veel te zeggen over wat het Amerikaanse Netflix uitvoert. Die bezorgdheid is begrijpelijk: niemand wil een Werther-effect.
Onbegrijpelijk is het daarentegen dat er in alle berichtgeving en opinies over de serie niet gerept wordt over het seksueel geweld. Nochtans sturen de aanrandingen en verkrachtingen de plot minstens even hard als de zelfdoding van Hannah. 13 Reasons Why toont hoe een meisjeslichaam in een onaangename machocultuur constant aangeschoten wild is - daar kunnen goedbedoelende puberjongens wat van leren. De serie toont ook dat je vernedering inslikken en geen hulp zoeken, zowat het slechtst mogelijke is wat je als slachtoffer kan doen. Waarom pleit er dus geen parlementslid voor een disclaimer: 'Seksueel geweld is strafbaar - schakel hulp in'? De aangiftecijfers zijn zo laag, dat zo'n toelichting even nodig is als een waarschuwing bij de zelfdodingsscène. Wat is het, wat kun je er tegen doen, welke instanties kun je er bij betrekken? Veel jongeren, en zelfs volwassenen, weten het niet genoeg.
Natuurlijk moeten jongeren gesensibiliseerd worden over zelfdoding. Maar het is veelzeggend dat de serie niet de reflex oproept om ook te sensibiliseren over seksueel geweld. Er hangt nog steeds een oorverdovende stilte rond het onderwerp. 13 Reasons Why is nochtans een prachtige aanleiding om met een klas vol pubers te reflecteren over de objectivering van meisjeslichamen en consent. Over hoe destructief seks is als een van beide partijen iets tegen zijn of haar zin doet. Maar ook over hoe leuk seks kan zijn, als alle betrokkenen duidelijk kunnen maken wat en hoe ze het willen.