Meeleefbare pijn

Soms gebeurt er zoiets ingrijpends dat het hele verdere doen en laten van degene die het heeft meegemaakt eenvoudigweg beschouwd kan worden als één langgerekte, ononderbroken reactie erop. Stel bijvoorbeeld dat je door je schizofrene, zeer aan drank en drugs verslingerde moeder op drie- of vierjarige leeftijd in een videotheek wordt achtergelaten.

Je moeder heeft je sowieso al veel eerder - je was amper een jaartje oud - in de steek gelaten en je zodoende zonder meer ten prooi gegeven aan een toekomst die nooit meer dezelfde kan zijn, maar neem nu alleen nog maar wat er is voorgevallen daar in die verdomde videotheek. Dan kun je bijvoorbeeld je nooit meer af te schudden gevoel van ongewenstheid proberen te compenseren door een wereldberoemd, door zowel pers als publiek op handen gedragen, muzikant te worden, net zoals Sufjan Stevens deed.

Of dan kun je jezelf sterken en de eenzaamheid bestrijden door je in de armen van het christelijk geloof te storten, net zoals Sufjan Stevens deed. Dan kun je de mantel der vergeving over je ma's koude schouders draperen, boos op haar zijn maar van haar blijven houden, tot je ten langen leste alsnog dreigt ten onder te gaan aan het definitieve verraad dat je wordt aangedaan doordat zij in het waarlijk apocalyptische jaar 2012 overlijdt, wederom net zoals Sufjan Stevens deed. Maar wat je vervolgens niet kunt, is een plaat maken als Carrie & Lowell. Dat kun je niet, nee. Dát is uitsluitend Sufjan Stevens gegeven.

Niet eens alleen in vergelijking met de breed uitwaaierende, welig opwolkende klankstormen op zijn succesalbum Illinois uit 2005, klinkt de muziek op Sufjan Stevens' zevende studioplaat zo kaal als gebeente, en zo naakt als de dood.

Het is allesbehalve luide muziek, die er niettemin in slaagt om althans deze luisteraar nummer na nummer oplawaaien van jewelste te verkopen; het is een plaat waaruit je, als ik uit ervaring spreken mag, telkens weer bont en blauw tevoorschijn komt.

Godlof weet Sufjan Stevens op deze zeer autobiografische plaat - Carrie was de naam van Stevens' moeder, Lowell die van de man die vijf jaar lang zijn stiefvader was - echter wel degelijk een evenwicht te vinden tussen enerzijds een bekentenisvolle intimiteit op het scherpst van de snee, compleet met velerlei niet zelden bepaald morbide details, en anderzijds een hoogst gestileerde ambiance die precies voldoende afstand schept om een en ander niet enkel draaglijk maar tevens meeleefbaar te maken.

Juist dit evenwicht maakt de muziek mijns inziens zo indringend en beklijvend, en daarnaast verleidelijk genoeg ook om er steeds opnieuw naar terug te willen grijpen. Zelden gingen easy listening en lijden zo vlot hand in hand.

"Everyone suffers; life is pain", meende Sufjan Stevens in een interview in februari jongstleden. En dat moge dan al behoorlijk boud gesteld zijn, wie Carrie & Lowell ooit één keer beluisterd heeft, en gevoeld heeft wat er viel te horen, kan niet anders dan de zanger dik gelijk geven.

Deze tekst is samen met tien andere door BOZAR gebundeld in The Space between the Notes, waarin auteurs literaire hommages schrijven aan door BOZAR geprogrammeerde muzikanten. De teksten zijn ook te lezen in de programmaboekjes van de betrokken concerten.