Catalonië drijft conflict referendum op de spits
De Catalaanse regering zet door met het onafhankelijkheidsreferendum. Het Spaanse Grondwettelijk Hof heeft dat nochtans ongrondwettelijk verklaard. 'Dit is een tikkende tijdbom.'
"Wij gaan door." Met die aankondiging liet de Catalaanse regering gisteravond geen twijfel bestaan: er zal een referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid komen op 1 oktober. "De regering zegt duidelijk: we leggen het arrest van het Grondwettelijk Hof naast ons neer", zegt politicoloog Bart Maddens (KU Leuven), die de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd op de voet volgt.
Tijdens een spoedzitting donderdagavond schorste het Hof het referendum. Woensdag nam het Catalaanse parlement in grote haast een wet aan die een referendum over de onafhankelijkheid mogelijk maakt. Nadat de referendumwet was aangenomen, schreef de Catalaanse president Carles Puigdemont dezelfde nacht nog een referendum uit voor 1 oktober. Dat mag nu niet doorgaan, al trekt de Catalaanse regering zich daar dus weinig van aan.
Niet zonder risico
De afgelopen dagen versnelden de Catalanen al de concrete voorbereidingen voor het referendum. De 948 Catalaanse gemeenten krijgen tot vandaag zaterdag de tijd om een lijst over te maken van beschikbare kiesbureaus. Dat betekent dat de burgemeesters moeten kiezen of ze de regionale wet die wordt betwist door de centrale regering in Madrid, toepassen of niet.
Die keuze is niet zonder risico aangezien het Spaanse parket-generaal heeft aangekondigd dat politici die meewerken aan de organisatie van het referendum vervolgd zullen worden. De burgemeester van Barcelona, Ada Colau, liet al weten niet te zullen ingaan tegen de beslissing van het Grondwettelijk Hof. Maar net als in andere gemeenten die beslissen om niet mee te doen, staan er in Barcelona vrijwilligers klaar om de organisatie op zich te nemen.
Artikel 155
Maar niet alleen de Catalaanse overheden worden geviseerd. Kiesmateriaal "bestemd om het illegale referendum voor te bereiden of te houden" zal in beslag genomen worden, aldus procureur-generaal Jose Manuel Maza. Gisteren zou er al een inval zijn geweest in een drukkerij in Tarragona. De Catalaanse overheid maakt zich sterk dat ze er ondanks de juridische acties toch in zullen slagen om het referendum te organiseren. Zo zouden er zelfs stemformulieren in het buitenland gemaakt worden.
Alle ogen zijn nu op premier Mariano Rajoy (Partido Popular) gericht: wat zal hij doen? In het uiterste geval kan hij een beroep doen op het veelbesproken grondwetsartikel 155, dat hem in staat stelt om politici uit hun functie te ontheffen en zelfs het bestuur van de regio helemaal kan overnemen.
"Vraag is of Rajoy zo ver zal willen gaan", zegt Maddens. "Hij leidt een minderheidsregering, en wil de steun van Ciudadanos en PSOE niet verliezen." Vooral die laatste partij stelt zich milder op in de Catalaanse kwestie. Ook voor de sociaaldemocraten gaat onafhankelijkheid te ver, maar meer autonomie is wel bespreekbaar.
Wellicht zal de Spaanse regering dan ook eerst alle andere juridische middelen uitputten voor ze zich tot artikel 155 wendt. "Maar het is zeker niet uit te sluiten dat dit verder escaleert. Dit is een tikkende tijdbom", zegt professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent).
En wat als de Catalanen doorzetten? Zal een onafhankelijk Catalonië dan erkend worden door de Europese Unie? Vos maakt zich geen illusies. "Die kans is minder dan 0 procent. De EU zal Catalonië nooit tegen de wil van Spanje in erkennen en zal dus blijven herhalen dat het zich niet bemoeit met de interne Spaanse politiek. In het onwaarschijnlijke geval dat Spanje de onafhankelijkheid toch erkent, zal de EU er wel alles aan doen om Catalonië aan boord te houden."