'Huisbezoek bij werklozen haalt niet veel uit'
Werklozen onverwacht thuis opzoeken om ze te controleren op fraude? 'Deze maatregel maakt in de praktijk weinig verschil', stelt de RVA. 'Wij zullen onze werking niet aanpassen.'
Staatssecretaris voor Fraudebestrijding Bart Tommelein (Open Vld) wil de strijd aanbinden met domiciliefraude bij werklozen. Dat zijn steuntrekkers die een ander adres aangeven dan waar ze feitelijk wonen. Ze doen zich voor als alleenstaande, omdat je met dat statuut meer dopgeld krijgt dan een samenwonende. Een ander voorbeeld zijn mensen die in het buitenland wonen, maar via een adres in België nog steeds een uitkering krijgen.
Enkele weken geleden kondigde Tommelein nog aan dat de gas- en waterfactuur van werkzoekenden beschikbaar zal worden gesteld voor de RVA. Dat kan een aanwijzing zijn dat een persoon effectief op het opgeven adres woont. Nu gaat hij een stap verder. Hij geeft de RVA het recht om werklozen onverwacht op te zoeken, schrijft De Standaard.
Hij draait zo een maatregel terug van toenmalig minister Laurette Onkelinx (PS). Die bepaalde in 2000 dat werklozen eerst moesten worden uitgenodigd voor een hoorzitting of ondervraging op de kantoren van de RVA voor die zich aan een bezoekje konden verwachten. Ze moesten ook tien dagen op voorhand per brief worden verwittigd. "Zo had de werkloze de tijd om de sporen naar fraude te wissen", stelt Tommelein nu.
De vakbonden reageren misnoegd. Oké, fraude moet worden aangepakt, maar is het nodig om de 'arme sukkelaar' te viseren, terwijl veel fiscale fraudeurs ongemoeid worden gelaten? "Deze maatregel is niet proportioneel", zo klinkt het dan ook bij het ACV.
Schiet Tommelein inderdaad met een kanon op een mug? "Deze maatregel zal in de praktijk wellicht weinig verschil maken", zegt Wouter Langeraert, directeur centrale controle van de RVA. Het afgelopen jaar werden 32.000 werklozen gecontroleerd op fraude, zo'n 10.000 onder hen waren niet in regel. Van al die gecontroleerden kregen er slechts een heel kleine minderheid ook effectief een bezoek thuis. "We zijn gestopt met tellen omdat het er zo weinig zijn", zegt Langeraert. Voor alle andere gevallen moest er niet thuis worden aangeklopt.
Het gaat bij die 10.000 in heel wat gevallen niet om bewuste fraude, maar om vergissingen of nalatigheden. "De wetgeving is bijzonder complex, niet iedereen is op de hoogte", zegt Langeraert. Wanneer een inwonend kind gaat werken, kan het statuut van de werkloze vader plots bijvoorbeeld veranderen van gezinshoofd (voordelige uitkering) naar samenwonende (dus een nadelige uitkering). Vaak volstaat een hoorzitting om tot een rechtzetting over te gaan, zegt Langeraert.
Veel efficiënter
Op die hoorzittingen wordt nu al onder meer gevraagd om een energiefactuur voor te leggen, omdat de persoon moet bewijzen dat hij effectief op het opgegeven adres woont. Zo kunnen ook daar al heel wat bewuste fraudeurs gevat worden. Enkel de echt hardnekkige gevallen krijgen een bezoek.
"We speurden de fraude voornamelijk op door het koppelen van databanken", legt Langeraert uit. Ook zijn de instellingen die verantwoordelijk zijn voor de uitbetalingen, in de meeste gevallen de vakbonden, sinds vorig jaar verplicht om hun leden te wijzen op mogelijke ongerijmdheden. Zo werkt de RVA een stuk efficiënter. Het aantal 'betrapte gevallen' steeg tussen 2012 en 2014 van 4.000 naar ruim 10.000. De RVA kon bijna 37 miljoen euro op het spoor komen.
"We gaan onze werking niet aanpassen op korte termijn", zegt Langeraert. "Het enige wat met de wetswijziging verandert, is dat we nu niet langer verplicht zijn een brief te sturen. Maar we zullen dat vrijwillig blijven doen." Het gaat om een juridische kwestie. De rechten van de RVA worden gelijkschakeld met die van het OCMW en het Riziv. Die kunnen nu al 'verdachte' uitkeringstrekkers bezoeken zonder eerdere kennisgeving.
Wat Langeraert wel aangeeft, is dat op termijn het aantal bewust frauderende werklozen kan dalen. De pakkans wordt groter, het besef dat frauderen niet loont, groeit. Ook Tommelein focust op het ontradend effect van het bezoekrecht. "Elke vorm van fraude moet worden aangepakt en deze maatregel kan daarbij helpen", stelt hij. "Het zal de mensen duidelijk worden dat ze niet zomaar hun zin kunnen doen. Uiteindelijk komt de inspectie erop uit." Ook wijst hij erop dat zijn ingreep er is gekomen in overleg met de RVA.