Eigen leger en landsgrenzen hoeven niet eens
Als Puigdemont het over zijn toekomstige Catalaanse staat heeft, klinkt het zowel fascinerend, utopisch als verwarrend. Kamerlid en professor staatsrecht Hendrik Vuye: 'Puigdemont sluit aan bij een moderne staatsvisie, maar als hij zegt dat mensen kunnen kiezen om al dan niet een Catalaanse identiteitskaart te nemen, ben ik even niet mee.'
De afgezette Catalaanse minister-president gaf een interview aan Het Nieuwsblad en deed daarin zijn visie op zijn onafhankelijk Catalonië uit de doeken. "Vergis u niet", laat Puigdemont optekenen, "het einddoel is geen nieuwe staat met landsgrenzen en een eigen leger die naast Spanje zal ontstaan. Dat is een achterhaald concept. Wij blijven niet hangen in het idee van de natiestaat zoals de Europese instellingen aanhangen."
Hoe Puigdemonts gedroomde Catalonië er moet uitzien? "De toekomst is meertalig, met meerdere identiteiten in één historische staat en we hebben Barcelona als wereldstad. We gaan geen concurrentie aan met Spanje of andere staten. Wel gaan we doen waar we goed in zijn: onder meer onze economie stimuleren en onze bedrijven laten concurreren met de rest van de wereld. Iedereen kiest zelf of hij een Catalaanse identiteitskaart wil."
Territorium
Hendrik Vuye, professor staatsrecht aan de Universiteit van Namen en Kamerlid van de fractie Vuye & Wouters: "Dat mensen kunnen kiezen om al dan niet een Catalaanse identiteitskaart te krijgen, vind ik verrassend en verwarrend. De minimale wezenskenmerken van een staat zijn dat die staat een eigen territorium en nationaliteit heeft. Als Puigdemont die wil laten vallen, begrijp ik eigenlijk niet zo goed waar hij naartoe wil. Een staat moet toch een nationaliteit hebben, anders ben je niet meer dan een deelstaat."
Los daarvan sluit Puigdemont zich volgens Vlaams-nationalist Vuye aan bij een moderne staatsvisie. "De 19de-eeuwse visie dat een land afgesloten grenzen moet hebben, heeft afgedaan en maakt steeds meer plaats voor een visie waarbij een land deelneemt aan een zogenaamde multi-government. Daarmee wordt bedoeld dat een land zijn staatsfuncties op verschillende niveaus uitoefent, zoals in de Benelux, de Europese Unie en de NAVO. Met andere woorden: Puigdemont laat Catalonië loskomen van Spanje, maar hij gaat er wel van uit dat Catalonië met open grenzen binnen de Europese Unie blijft functioneren. Vandaar dat hij het over meertaligheid en vrij verkeer van personen heeft."
Ook Heleen Touquet, docent internationale en Europese studies aan de KU Leuven, vindt dat Puigdemonts visie voor de nodige verwarring zorgt. "Wat wel duidelijk is, is dat Puigdemont een structuur zoekt om de Catalaanse identiteit een plaats te geven. Hij sluit zich aan bij de stroming van het civic nationalisme, dat ervan uitgaat dat een democratie pas tot volle ontplooiing kan komen als burgers een nationale identiteit delen. Hij wil het Spaanse kader verlaten, en schrijft zich duidelijk in in het Europese kader. Catalanen en Catalaanse bedrijven hebben de EU nodig."
In die zin lijkt Puigdemonts droom met de dag minder realistisch. De Europese Unie en de Europese lidstaten reageren erg negatief op de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. Touquet: "De Europese reserves voor de Catalaanse onafhankelijkheid zijn inderdaad groot en dat heeft tot een patstelling geleid. Enerzijds is Europa erg terughoudend om in te gaan op nationalistische bewegingen in Catalonië, Schotland en Vlaanderen, omdat gevreesd wordt voor een versnippering van Europa. Aan de andere kant stapelt de frustratie bij veel nationalisten zich op en ook dat kan voor verscheurende krachten zorgen. Damned if you do, damned if you don't: dat is een beetje de positie van de EU als het over een dialoog met nationalisten gaat."
Radicaal uitsluiten
Hendrik Vuye is hard voor de Europese Unie. "Het klopt dat de halsstarrigheid van Europa een enorm obstakel is voor Puigdemont en de Catalanen. Maar eerlijk gezegd: Catalonië heeft misschien wel een probleem met Europa, maar Europa heeft ook een enorm probleem met Catalonië. De Catalanen radicaal uitsluiten, is bijzonder dom. Iemand als vice-commissievoorzitter Frans Timmermans, die ook verantwoordelijk is voor mensenrechten, heeft toch een geloofwaardigheidsprobleem. Blijkbaar leven we in een Europa waar politici omwille van hun meningen opgesloten en vervolgd kunnen worden. De EU toont op die manier nogmaals aan dat sociale aspecten en mensenrechten van geen tel zijn en dat het Europese project niet meer is dan een instrument om gevestigde economische belangen te dienen."