De Ketnet-actie tegen pesten heeft wel degelijk haar nut
Heidi Vandebosch is hoogleraar departement communicatieweten- schappen, Universiteit Antwerpen (met expertise cyberpesten).
Binnenkort organiseert het Vlaams netwerk Kies Kleur Tegen Pesten opnieuw de Vlaamse Week Tegen Pesten. Ook dit jaar krijgt het daarbij de hulp van Ketnet. De jongerenzender gebruikt een aantal populaire mediafiguren als uithangbord voor de STIP IT-campagne. Met vier stippen op de hand tonen zij - en in hun kielzog hopelijk ook veel Vlaamse jongeren - dat ze vier beloftes aangaan: 1. Ik vind pesten niet oké en ik zal er nooit aan meedoen. 2. Ik praat erover als pesten mij bang of verdrietig maakt. 3. Ik sluit niemand uit, voor mij hoort iedereen erbij. 4. Ik zal altijd proberen op te komen voor iemand die wordt gepest.
In het verleden werd door sommigen cynisch opgemerkt dat dergelijke campagnes weinig zoden aan de dijk brengen, omdat ze te oppervlakkig en te soft zijn.
Wat de eerste kritiek betreft, is het inderdaad een utopie om te geloven dat de actie van Ketnet pesten uit de wereld zal helpen. Pesten is immers een complex probleem. Voor een effectieve aanpak zijn diverse soorten acties (gericht op preventie, detectie, aanpak en nazorg) van diverse soorten actoren (jongeren, ouders, scholen, hulpverleners, politie, beleidsmakers,... én de media) noodzakelijk. Toch vervult Ketnet een onmisbare rol. De jongerenzender van de VRT bereikt immers een zeer grote groep jongeren, met populaire figuren naar wie ze opkijken. De jaarlijkse acties zijn daardoor een goede manier om het bewustzijn rond pesten te bevorderen en de sociale norm ('pesten kan niet') te communiceren. Bovendien zorgt de Ketnet-campagne voor een watervaleffect: de actie leidt tot hernieuwde initiatieven op scholen, en ook de ouders zijn 'mee'.
Wat de tweede kritiek betreft: Ketnet kiest inderdaad voor een entertainende, enthousiaste en positieve aanpak. Die lijkt misschien 'soft', maar is daarom niet per se minder effectief. Integendeel zelfs. Wetenschappelijk onderzoek wijt het uitblijven van positieve effecten (en erger nog: het optreden van negatieve effecten) van sommige schoolgebaseerde interventieprogramma's aan hun té belerende, té weinig engagerende of té negatieve invalshoek. Ook als het gaat over mediacampagnes rond pesten, zijn harde slogans en beelden niet altijd wenselijk.
Pluim
De #DONTRETALIATE-campagne van de Cybersmile Foundation van enkele jaren geleden, bijvoorbeeld, verwees in een videofilmpje op een erg expliciete manier naar zelfdoding als gevolg van cyberpesten. Niet alleen schrikt een dergelijke campagne daders zelden af, mogelijk inspireert zij kwetsbare slachtoffers van (cyber)pesterijen ook om voor dit soort 'oplossing' te kiezen. Media-acties die met positieve rolmodellen werken, en ook simpele maar duidelijke instructies geven over het gewenste gedrag, zijn dan ook te verkiezen. De vier stippen die gepromoot worden door de Ketnet-sterren, en van de jongeren een belofte vragen, zijn ook om die reden een goed initiatief.
Ketnet verdient dus alvast een pluim. Hopelijk neemt ook de Vlaamse overheid haar rol in de aanpak van pesten verder op. Dit zouden haar vier stippen (lees: beloftes) kunnen zijn: 1. een duidelijker verwachtingskader over de aanpak van pesten ten opzichte van scholen creëren. 2. Een kenniscentrum rond (cyber)pesten oprichten. 3. De impact van verschillende beleidsinitiatieven rond pesten evalueren. 4. Vzw's die een lange en verdienstelijk staat van dienst hebben wat betreft antipestinitiatieven beter (financieel) ondersteunen.