Groots in klei

Sergio Herman poseert trots met een bordje uit de Reglaze-dinnerware-reeks, de keramiek die hij gebruikt in The Jane. Naast hem staan, net zo fier, Sander, die het bordje heeft gedraaid, Irene, de glazuurspecialist, en Toos, die het heeft gekleurd. Proud people, tough design, is de slogan.

"Ja, gaaf hè", zegt Lotte Landsheer, directeur van Cor Unum. "Geweldig hoe ze er allemaal zo stralend en stoer bij staan."

Cor Unum - één van hart - was oorspronkelijk het project van pastoor Schouten uit 's Hertogenbosch die de langdurig werklozen en gehandicapten van zijn parochie aan het werk wilde krijgen. Lotte: "Die man had niks met klei, maar zijn moeder had een pottenbakkersatelier bezocht, en die zei: begin zoiets."

Cor Unum is 63 jaar later nog steeds een sociale werkplaats, maar niet alleen maar dat. Het is een leerplek waar studenten oude ambachtstechnieken ontdekken. En een atelier voor exclusieve keramiek waar ontwerpers hun creaties kunnen laten realiseren.

Lotte: "Wij draaien met vrijwilligers, professionals, studenten en met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wij doen aan re-integratie. Hier werken mensen die normaal geen toegang zouden krijgen tot een baan, om allerlei redenen. Wij zijn een plek waar iedereen de kans krijgt om mee te doen, zeg ik altijd. Sommigen komen één ochtend in de week, anderen zijn er elke dag. Iedereen staat achter dat ene ideaal: dat we allemaal een talent hebben en kunnen meehelpen om de wereld mooier te maken. We zijn een wisselend clubje. Aan de koffie zitten we meestal met z'n vijftienen. Als echt iedereen er is, voor een uitstap of zo, zijn we met ongeveer veertig."

Cor Unum is een feelgoodbedrijf, al wil Lotte absoluut niet inspelen op wat ze de gun-factor noemt. "Ik wil niet dat ze ons als zielig beschouwen. Mensen moeten een Cor Unum-product kopen omdat het supermooi is, niet omdat ze het bedrijf zo nobel vinden en ons iets gunnen."

Lotte stelt me voor aan Ton, de man die de mallen maakt, de gipsen vormen waarin de klei wordt gegoten. Het is een job die veel ruimtelijk inzicht en een wiskundige aanpak vraagt, en Ton is een van de besten in zijn vak. Hij koos dertig jaar geleden, na een werkongeval, voor Cor Unum en is nog steeds elke dag graag in het atelier. Lotte noemt hem 'de man van de negatieve gedachten', omdat hij in zijn mal de 'positieve vorm' moet uitsparen die de ontwerper heeft bedacht. Ze noemt hem ook 'de man met de gouden handen' omdat hij er altijd in slaagt om dat voor elkaar te krijgen; zij het soms met wat kopzorgen. Ton: "De Primavera-vaas van Alessandro Mendini, dat was een puzzeltje. Daar heb ik toch een week mijn hoofd over gebroken. Soms maalt het 's nachts verder, maar dat is goed, want vaak ontwaak ik dan met een idee: 'Ja, zo kan ik dat probleem oplossen'."

Vazen en wafels

De Mendini-vaas (1.850 euro) is een technisch hoogstandje, gelimiteerd tot 35 exemplaren, gesigneerd door de Memphis Group-meester Alessandro Mendini zelf. Lotte: "We zijn naar Milaan geweest met onderdelen van die vaas, zodat hij zijn handtekening kon zetten. We namen stroopwafels mee, dat vond hij fantastisch."

Alessandro Mendini, Ettore Sottsass, Ron Arad, Ross Lovegrove, Jasper Morrison, Marc Newson, Marcel Wanders... De lijst van ontwerpers die bij Cor Unum over de vloer kwamen, leest als een who's who van de designwereld. In de jaren 90, toen goedkoop aardewerk massaal de markt overspoelde, koos Cor Unum resoluut voor exclusieve keramiek, en ging men gericht op zoek naar vernieuwende samenwerkingen. Lotte: "De eerste projecten waren met ontwerpers als Benno Premsela, Gijs Bakker, Bruno Ninaber of Geert Lap. Die waren meteen een schot in de roos en zorgden voor naambekendheid. Zoiets doet snel de ronde in de designwereld: je kunt bij Cor Unum aankloppen met een koffertje vol schetsen en zij kunnen die voor je maken! Want wij pretenderen hier natuurlijk dat we alles kunnen."

Ook een trouwe klant is Sergio Herman, die de porseleinen oortjes, neus en mond van de Kamabox (een dessertbox die hij ontwikkelde in samenwerking met Kamagurka) in Den Bosch liet maken. Hij gebruikt nu het Reglaze-servies, ontworpen door Lotte, in The Jane en heeft sauspotten van Cor Unum in zijn Frites Atelier. Lotte: "Sinds de Kamabox doen we regelmatig projecten met hem. Hij zit ook in de jury van onze designwedstrijd en zal altijd tijd maken om te poseren voor foto's en zo. Echt een lieve man en een fijne samenwerking."

Toppers

De MaMa Vase met de drie tuiten van Roderick Vos is momenteel een topper. Net als de stapelbare tulpenvaas JVDV P1 van Bas van Beek. En het servies van Claudy Jongstra is niet aan te slepen. Er is net een grote bestelling binnen, hoor ik van Sander, die toch tijd maakt om ons uit te leggen hoe hij de bordjes draait en giet. Het is werk dat je in je vingers moet hebben, en Sander doet het alsof het niets is. Hij laat onderaan wat plooitjes zitten. "Het moet niet te glad zijn, de ontwerpster wil het graag wat ruwer." Van bij hem gaan de borden in de oven - biscuit bakken - en daarna naar Toos, die ze verft.

Toos vertelt dat er in haar jeugd iets misging tijdens een oorontsteking, en daarna kon ze niet meer zo goed leren. Na een test kon ze kiezen voor een baan bij schrijfmachinefabrikant Remington of bij Cor Unum, waar ze ondertussen al veertig jaar instaat voor het kleuren van de producten. Ze houdt persoonlijk veel van zachtgroen, maar zit momenteel tot over haar oren in het mokkabruin van Claudy Jongstra. Sommige tinten worden aangekocht, andere glazuren worden ter plaatse gemaakt. Toos: "Uit een oud receptenboek, dat zijn zo onze geheimen." Kleur aanbrengen is delicaat. "Een product moet goed en gelijkmatig bedekt zijn, anders wordt het lelijk." Toos heeft er oog voor.

Maaike en Angèle zijn vrijwilligers en staan vandaag aan de 'knuffeltafel' zoals Lotte dat noemt. Ze poetsen de ontwerpen op en schuren imperfecties weg. De tulpenvaas blijkt een hele klus. "Je bent er makkelijk twee uur mee bezig, maar je hebt er dan ook veel voldoening van." Iedereen is enthousiast over het bedrijf. "We zijn erg trots op Cor Unum, op de producten en op het atelier. Lotte is onlangs uitgenodigd in Japan om daar het verhaal te gaan doen. Het is dan ook echt uniek."

Helende klei

Lotte is de tweede generatie Landsheer bij Cor Unum. Haar moeder deed vroeger de verkoop. "In zo'n klein autootje, volgeladen met spullen. En dan het land rondrijden. Ze is 83 en komt soms nog helpen op een opendeurdag." Vader Zweitse was er artistiek directeur, en bouwde de kleine werkplaats uit tot het semi-industriële bedrijfje dat het nu is. Lotte: "Mijn twee broers en ik zijn opgegroeid in de keramiek. Op zaterdag kwamen we mee naar de fabriek en maakten we de ovens leeg. Of we kregen een bol klei en mochten spelen. Ik heb er alleen maar mooie herinneringen aan en ben later ook keramiek gaan studeren. Elke dag opnieuw ben ik blij dat ik hier werk. Ik ben ondertussen verslaafd aan klei, denk ik."

Lotte is er heilig van overtuigd dat klei haast therapeutische kwaliteiten kan hebben. "Werken met je handen maakt hoe dan ook je hoofd leeg. En daarnaast is klei heel bijzonder, zacht en kneedbaar, aangenaam om aan te raken. Als het klikt met het materiaal, kun je hier echt rust vinden. En ik heb nog maar zelden meegemaakt dat het niet klikt."

"Eigenlijk is dit de manier waarop iedereen zou moeten werken", vindt Lotte. "Met respect voor ieders kwaliteiten, en met liefdevolle aandacht voor het product. Cor Unum levert geen lege, zielloze creaties. Ik ben er zeker van dat het verschil maakt dat Sander dat bordje heeft gegoten en gedraaid, met liefde. Ik weet zeker dat je het voelt, dat dit schaaltje bij mensen is gepasseerd, die het met zorg hebben behandeld. Slow design noemen ze het tegenwoordig, en het is plots ook heel hip, maar wij doen het al jaren."

Ontdek meer over de werkplaats via de website corunum-ceramics.nl. Daar staat ook meer info over de workshops en rondleidingen.