'Besparen op het klimaat is onmenselijk'

Bogdan Vanden Berghe schreeuwt dezer dagen luid zijn verontwaardiging uit. Over het klimaat, over het gebrek aan geld en over de nood aan politieke moed. Op internet en tv is het haast onmogelijk om de campagne van 11.11.11. dit jaar te missen. Wie Nic Balthazar nog niet hoorde zingen voor het klimaat, zag zeker al het filmpje met Bart Cannaerts waarin die een Afrikaanse vluchteling schoffeert. Waar de klimaatcampagne van 11.11.11 vorig jaar haast onopgemerkt voorbijging, heeft de organisatie dit jaar duidelijk, en met succes, een tandje bijgestoken. 11.11.11 is vastbesloten om op het maatschappelijk debat te wegen.

Ook politiek probeert Vanden Berghe de druk op te voeren. Cruciale dagen zijn het, voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking, maar ook voor de opwarming van de aarde. "Op de klimaattop van Kopenhagen hebben we slechts één belangrijke afspraak gemaakt. En we slagen er zelfs niet in die na te komen."

Om welke afspraken gaat het precies?

Vanden Berghe: "In Kopenhagen hebben we beloofd om 30 miljard dollar vrij te maken voor de periode 2010-2012. Europa ging daar 7,2 miljard euro van leveren, ons land zou 150 miljoen euro betalen. Luttele maanden voor de deadline komen we nog 62 miljoen euro tekort. 59 miljoen euro volgens Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. België is daarmee een van de weinige landen die zo zwaar tekortschieten."

Waarom is dat geld zo belangrijk?

"De ontwikkelingslanden hebben dat geld nodig om de gevolgen van klimaatverandering in te dijken. De opwarming van de aarde laat zich daar al voelen, met jaarlijks 300.000 doden tot gevolg. Daarnaast moet dat geld ook erger voorkomen. Amerikanen produceren nu 20 ton CO2 per persoon, Europeanen halen gemiddeld 15 ton. Een Keniaan produceert 1 ton CO2. Als al de ontwikkelingslanden, die nu 1 ton CO2 per persoon halen, evolueren naar Amerikaanse of Europese cijfers, dan gaat het klimaat helemaal naar de knoppen.

"Bovendien moeten we het vertrouwen van die landen terugwinnen. We moeten hen ervan overtuigen dat wehun klimaatproblemen ernstig nemen en dat we solidair willen zijn met hen. Wij hebben jaren vervuild en zij zitten met de gevolgen. Die historische schuld moeten we rechtzetten. 'Jullie zijn goed ontwikkeld en nu mogen wij niet meer', zo klinkt het in het zuiden. De onrechtvaardigheid die daarin zit, is erg groot."

In een opiniestuk enkele maanden geleden zei u het volgende: 'Het is alsof we kanker hebben vastgesteld bij iemand, we beseffen dat we die mens kunnen redden en hem tegen beter weten in een asperinekuur geven'. Wanneer gaat het hier over terminale kanker?

"Dat is niet veraf meer, helaas. De politieke consensus stelt dat er een point of no return is bij een opwarming van twee graden. Dan slaat het klimaat op hol en krijgen we het niet zomaar meer onder controle. Klimaatwetenschappers schatten dat er tegen 2014-2015 een enorme daling moet komen in de uitstoot van CO2 of de opwarming is definitief. Ik ben pessimistischer, alles wijst er momenteel op dat het nog veel sneller gaat dan verwacht. Het is wrang, want hoe lang weten we dit nu al? Dit is geen normaal menselijk gedrag. Daarom maakte ik de vergelijking met een kankerpatiënt. Bij een kans op genezing ga je tot de limiet. Dit is een gelijkaardige diagnose voor onze planeet, maar we doen niets."

Hoe komt het dat ons land die afspraken niet nakomt?

"Het federale niveau wijst naar de gewesten en omgekeerd. Eerlijk gezegd vind ik dit niet kunnen. Er is nog steeds geen communautaire verdeelsleutel. We moeten 150 miljoen euro betalen, maar het ligt niet vast wie hoeveel moet betalen. Dat is inderdaad een probleem, maar geen probleem van die aard dat je het niet op drie jaar tijd kunt oplossen. Ik vrees dat de politieke wil ontbreekt."

Of het gaat om een gebrek aan geld.

"Dat is onzin. 62 miljoen euro, ik wil daar niet min over doen, maar dat is een relatief klein bedrag. Zeker als je ziet met welke bedragen ze gooien om banken te redden of de begroting op orde te brengen. Daarbij, vanaf volgend jaar komen er extra middelen binnen door de verkoop van emissierechten. Volgens onze berekeningen zal dat ons land jaarlijks 250 miljoen euro opleveren. Wie krijgt dat geld? Wat gaan we ermee doen? Dat is onduidelijk. Voor ons is het essentieel dat dat geld naar de klimaatfinanciering gaat. Dat het niet dient om courante lekken en gaten in de begroting te dichten.

"Concreet willen we dat 50 procent van de opbrengst van de emissierechten gaat naar interne klimaatfinanciering, zoals isoleren of investeren in wind-en zonne-energie. De andere helft dient dan voor de internationale klimaatfinanciering. Dat is perfect mogelijk, het weegt niet op de begroting en het is de enige manier om op het debat te wegen. In Duitsland hebben ze die stap al genomen. België moet dat voorbeeld volgen."

Niet alleen de klimaatfinanciering loopt spaak, ook het budget ontwikkelingssamenwerking slinkt.

"Dit jaar heeft de regering echt de hakbijl bovengehaald. Het gaat om 420 miljoen euro die ze willen besparen voor het einde van het jaar. Dan kun je niet anders dan roepen. Dit is gewoon slecht beleid. Een drama. Ik hoop dat onze acties verdere bezuinigingen voorkomen. Zal de politiek luisteren? Dat weet ik niet. Ik hoop het."

Toen Paul Magnette (PS) minister van Ontwikkelingssamenwerking werd, reageerde de sector enthousiast. 'De juiste man op de juiste plaats', werd toen gezegd. Zijn jullie ontgoocheld?

"Dat zal ik je vertellen na de begrotingsbesprekingen. Het gewicht van de minister zullen we kunnen afmeten aan de manier waarop hij zijn budget kan veiligstellen. Dat moet nu zijn topprioriteit zijn. Hij is maar zeer kort minister geweest en hij heeft een verdienstelijke poging gedaan om coherentie op de agenda te zetten, maar voor concrete resultaten in de praktijk gaat hij te vroeg weg."

U noemt een besparing op ontwikkelingssamenwerking onaanvaardbaar. Waar kan de regering wel snoeien?

"Dat vind ik een gevaarlijke vraag."

Het is natuurlijk wel de discussie die zij aan tafel moeten voeren.

"Klopt, maar dan speel ik de bal graag terug naar de politiek. Zij moeten fundamenteel de keuze maken: gaan we de allerzwaksten treffen of niet. Dat geldt voor binnen- én buitenland. Dat criterium moeten zij voor ogen houden. Hoe ze besparen, moeten zij zelf bekijken. Alle besparingen die de allerzwaksten niet treffen, zijn goeie besparingen. Al bieden wij wel alternatieve pistes aan, zoals de Tobintaks of de verkoop van emissierechten. En dan merk je dat er toch nog heel wat domeinen zijn waar nu weinig tot niets op belast wordt, zoals kapitaal en milieu. Dat vergt politieke keuzes."