Wereld houdt crisisberaad over voedsel

Op uitnodiging van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon reizen tientallen staats- en regeringsleiders volgende week naar Rome. Op een cruciale voedseltop zullen dringende maatregelen besproken worden om wereldwijde hongersnood te vermijden.

Door Lode Delputte

BRUSSEL l In Rome zal in de eerste plaats noodhulp worden goedgekeurd. Maar er zal ook een hartig woordje gepraat worden over de beleidsfouten die de voorbije decennia zijn gemaakt.

Een razende menigte die de ordetroepen het hoofd biedt in Somalië. De Filippijnse regering die noodrijst uitdeelt in de sloppenwijken van Manila. De beurs van Mumbai waar de speculatie op toekomstige oogsten bij wet aan banden is gelegd. De VS die volop voedselbonnen distribueren onder de armste burgers. Het zijn maar enkele gezichten van de voedselcrisis die door de planeet waart.

Het tableau oogt bijzonder somber. Volgens de statistieken van de FAO, de VN-organisatie voor Voedsel en Landbouw die volgende week in Rome een cruciale voedseltop opzet, zijn de prijzen wereldwijd gemiddeld met 56 procent gestegen vergeleken met april 2007. Tarwe, waarvan de prijs de jongste weken gelukkig al 25 procent teruggevallen is, was op zeker ogenblik 80 procent duurder, maïs 65 procent, rijst zelfs 112 procent.

Heel wat landen zagen ook de prijs voor meststoffen, die boeren nodig hebben om meer te produceren, fors toenemen. Ook zaaigoed en veevoeder zijn onbetaalbaar geworden. Alleen al om die laatste producten toegankelijk te maken voor de landbouwers die er de grootste behoefte aan hebben, is om en bij 1,7 miljard dollar nodig, berekende de FAO.

"De wereldwijde voedselvoorraden zitten op hun laagste niveau in dertig jaar", verklaarde FAO-baas Jacques Diouf dinsdag op France Inter. "Maar ook betere oogsten zullen op korte termijn geen verandering brengen. De tendens is dat de prijzen hoog zullen blijven."

Maar ook voorzitter van de Wereldbank Robert Zoellick slaat alarm: "Honderden miljoenen mensen dreigen hongersnood te lijden", zei hij. Nog andere stemmen waarschuwen voor nakend geweld en politieke onrust in zeker dertig landen.

Het Wereldvoedselprogramma van de VN stuurde de jongste maanden dan weer het ene SOS na het andere uit. VN-rapporteur voor het recht op voedsel Jean Ziegler noemt het schandalig "dat in een wereld van overvloed 826 miljoen mensen honger hebben en dat jaarlijks zo'n 36 miljoen mensen sterven omdat ze niet genoeg te eten hebben".

Op de voedseltop die VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon maandag in Rome opent, zal met andere woorden crisisberaad gehouden worden. En niet alleen daar. Ook op de halfjaarlijkse top van de EU twee weken later, op de vergadering van de Wereldhandelsorganisatie in Genève eind juni of op de G8-top in juli zullen voedsel en landbouw boven op de agenda prijken. De voedselcrisis wordt dan ook als een grotere bedreiging voor de internationale stabiliteit beschouwd dan het terrorisme.

Diouf, wiens instelling bakken kritiek krijgt omdat ze meer geld zou opslorpen dan dat ze met efficiënte oplossingen over de brug komt, beschuldigt de internationale gemeenschap ervan het aandeel 'landbouw' in haar ontwikkelingsfondsen drastisch te hebben teruggeschroefd: van 17 procent in 1980 tot een povere 3 procent vandaag.

De gebrekkige aandacht voor landbouw is al jaren aan de gang, bevestigt in ons land de ngo-coalitie '2015 De tijd loopt'. "Er waren misoogsten en de vraag uit Azië is gestegen, maar de grondreden voor de crisis is de totale verwaarlozing van de landbouw wereldwijd", stelt Bart Bode van Broederlijk Delen. "De jongste twintig jaar werd de wereldvoedselmarkt op ondoordachte wijze geliberaliseerd. Dat leidde vooral in Afrika tot de instorting van de eigen productie, omdat kleine boeren niet konden concurreren en hun overheid alle steunmaatregelen op bevel van de internationale instellingen moest terugschroeven."

Alhoewel de crisis niet uit het niets opduikt, heeft ze veel waarnemers verrast. Voedselcrisissen deden zich wel voor, maar ze waren doorgaans het gevolg van, inderdaad, slechte oogsten, natuurrampen, conflicten, burgeroorlogen of gouvernementeel wanbeheer.

Nu zijn daar enkele nieuwe factoren bovenop gekomen: de gestegen vraag als gevolg van de economische groei in China en India, de opwarming en de fel omstreden biobrandstof, die vooral door de VS, Brazilië en de EU gepromoot wordt en ertoe leidt dat, bijvoorbeeld in de VS, een derde van de jaarlijkse maïsoogst intussen naar ethanol gaat. Voor Ziegler is die 'ethanolisering' niets minder dan een misdaad tegen de mensheid. En dan is er het conflict tussen liberalisering en protectionisme, waar de ngo's al naar verwezen, met een pleidooi voor bescherming van het Zuiden.

Volgens Diouf blijven de agrarische muren waarmee de EU haar eigen landbouw beschermt wegen op de onderhandelingsronde van Doha, waar de Wereldhandelsorganisatie over gaat. "De afbraak van die muren is een noodzakelijke, maar daarmee nog lang geen voldoende voorwaarde om de productie in het Zuiden op te drijven", stelt hij. "Voor dat laatste is veel meer nodig: wegen, technologie, irrigatie en ontwikkeling tout court."

Zoveel is in de aanloop naar de voedseltop in Rome wel duidelijk: dat, terwijl de tijd dringt, het laatste woord over de crisis en haar oorzaken nog niet gezegd is.

In ons land maakte minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel (MR) intussen bekend dat België de landbouwhulp aan het Zuiden binnen twee jaar wil verdubbelen van 5 naar 10 procent. Brussel wil zich vooral concentreren op Afrika en het zwarte continent helpen om tegen 2015 zelfbedruipend te worden inzake voedselvoorziening.

Voedselprijzen wereldwijd met 56 procent gestegen in een jaar tijd