Geen paniek,we krijgen in Belgiëgeen tornado'sin 2100

"Laatst stond hier een mevrouw bij het KMI, in paniek", zegt klimatoloog Luc De Bontridder (KMI), auteur van het klimaatrapport over België in 2100, dat binnenkort verschijnt. "Ze had een appartement gekocht voor haar dochter in Knokke, maar wat moest ze doen nu de zeespiegel ging stijgen? Ik heb haar gerustgesteld. Onze zee stijgt maar 2,5 millimeter per jaar. Maar een skilift in de Ardennen bouwen, dat zou ik afraden."

Na de onrustwekkende film An Unconvenient Truth van Al Gore besloot De Bontridder met de hulp van de KU Leuven te onderzoeken welke effecten de klimaatverandering op korte termijn voor België zal hebben. "Het behoort niet tot de taken van het KMI, en we hebben daar eigenlijk ook geen budget voor. Maar in het licht van al die doemscenario's wilde ik echt wel een beeld hebben van de realiteit in 2100. Aangezien wij als KMI al sinds 1833 meteorologische gegevens verzamelen in België, zijn we ook in staat op basis van deze data een voorspelling te maken. En die is niet zo onrustwekkend, de Vlaamse kust zal niet verdwijnen. We zullen wel minder sneeuw en stormen krijgen."

De film van Al Gore vindt De Bontridder een goede zaak. "Die film heeft iedereen een geweten geschopt: iedereen weet nu dat het klimaat aan het veranderen is. Wat ik niet goed vind, is dat sommige mensen in paniek raken door de film of door andere doemscenario's. Wij krijgen hier geregeld telefoontjes van mensen die de film gezien hebben en zich zorgen maken. Soms staan ze hier aan de balie van het KMI, en dan komen ze bij de klimaatdienst terecht, bij mij dus. Die mevrouw met haar appartement in Knokke is geen uitzondering. Ik heb Gore in zijn film op twee onjuistheden kunnen betrappen. Dat de zeespiegel 7 meter gaat stijgen, dat kan geen enkele wetenschapper staven. En dat de toename van de tornado's te wijten is aan klimaatopwarming is ook niet bewezen. Er is een kans van 60 procent dat er een verband is, aldus het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). Ik vind het niet kunnen om dat verband als feit voor te stellen."

De Bontridder paste de klimaatmodellen van het IPCC toe op de Belgische situatie. "We hebben een dertiental modellen getest, door onze meteorologische data van 1980 in te voeren en het model de situatie vandaag te laten voorspellen. Model A2 bleek onze situatie vandaag het correctst weer te geven. Als we A2 toepassen op het weer in 2100, dan is wat we zien voor België redelijk geruststellend: geen massale overstromingen of tornado's. Dat neemt niet weg dat we tussen 2029 en 2035 een sleutelmoment zullen meemaken, een periode waarin we de temperaturen duidelijk zien stijgen. Ik geloof dat mensen vandaag door zich in te spannen voor het milieu de opwarming van de aarde kunnen afremmen. Maar de effecten van de broeikasgassen die vandaag in onze atmosfeer zitten, die zullen we de volgende twintig, dertig jaar voelen. Het duurt helaas lang voor die afgebroken worden. Daarom moeten we de uitstoot van CO2 vandaag beperken, voor het weer van de toekomst."

1. Minder sneeuw en vorst

De winters dat we naar de Ardennen kunnen om te skiën of langlaufen zullen schaarser worden. "In 1988 lag er in Saint-Hubert nog 27 centimeter sneeuw, nu is dat maar 15 centimeter meer. Niet alleen sneeuwt het minder vaak, de sneeuwlaag die blijft liggen is ook minder dik. Het aantal vorstdagen neemt af sinds het einde van de jaren tachtig. De winters zullen dus gemiddeld minder wit en streng worden. De winter van vorig jaar was erg zacht, maar dat neemt niet weg dat er nog eens een koude winter kan komen. Of dat het dit jaar wel veel sneeuwt in de Ardennen. Mijn collega zei me vanmorgen nog dat het volgende week gaat sneeuwen in de Hoge Venen volgens de voorspellingen. Vergeet niet dat het altijd om gemiddelden gaat in klimaatstudies zoals deze. Maar een nieuwe skipiste openen in de Ardennen, dat is geen goed idee, aangezien de gemiddelde kans op sneeuw zal afnemen." Wie de ski's wil aanbinden, zal zijn sneeuw de volgende eeuw op iets grotere hoogte moeten gaan zoeken. En een witte kerst zal ook uitzonderlijker worden.

2. Minder stormen

Stormen die bomen omrukken en de pannen van het dak doen waaien, daar zullen we deze eeuw minder voor moeten vrezen. "Sinds het begin van de jaren negentig wordt ons land minder vaak geteisterd door voorjaars- of herfststormen", zegt Luc De Bontridder. "En dat is een tendens die zich zal voortzetten tegen 2100. Het dalen van het aantal hevige stormen hangt samen met het dalen van de gemiddelde windsnelheden. Een storm waarbij de wind meer dan 100 kilometer per uur haalt, komt vandaag niet zo vaak meer voor. En de gemiddelde windsnelheid die we in Ukkel meten, is al aan het dalen sinds de jaren zestig. Vroeger haalden we gemiddelde snelheden van 3,8 meter per seconde, nu is dat nog maar 3,4 meter per seconde, en we verwachten dat de windsnelheid nog verder zal afnemen. Het dalen van de gemiddelde windsnelheden hangt ook samen met meer hogedrukgebieden boven ons land, wat doorgaans, zeker niet altijd, resulteert in minder bewolkt weer."

3. Stijging zeespiegel

Sint-Anneke, het Antwerpse strand aan de Schelde, zal over honderd jaar niet aan de Noordzee liggen. "Als er één ding is wat ik niet correct vind aan Un Inconvenient Truth, dan is het wel de voorspelling dat de zeespiegel 7 meter zal stijgen", zegt Luc De Bontridder van het KMI. "Volgens geen enkel model kunnen we in de volgende honderd jaar zo'n stijging verwachten. We hebben zelf de verschillende modellen van het IPCC toegepast op België, en zelfs volgens de meest pessimistische modellen zal de stijging tegen 2100 onder de meter liggen. Het waarschijnlijkste model, A2, voorspelt een stijging van rond de 40 centimeter. U moet weten dat de zeespiegel momenteel 2,5 millimeter per jaar stijgt. Dat is niet erg veel. Doemscenario's, zoals onze kust die overstroomd wordt, zijn onrealistisch. Over honderd jaar zal er een stijging zijn, maar het water zal niet tot aan de appartementen staan."

4. Meer hete, droge zomers

De Belgen die een zwembad of airco hebben laten installeren zullen daar in de komende eeuw geregeld van kunnen genieten. "We verwachten meer en langdurigere hittegolven. Dat wil niet zeggen dat elke zomer heet en zonnig zal zijn. Neem nu de voorbije zomer: dat was een gewone Belgische zomer, waarbij de gemiddelde temperatuur zelfs hoger lag dan normaal. Maar mensen vergelijken nu met de abnormaal hete zomers van 2006 of 2003, waardoor ze een zomer al vlug koud zullen vinden", meent De Bontridder.

De zomers zullen ook droger worden. "Afhankelijk van welk scenario we volgen, zullen we 6 tot 20 procent minder regen tijdens de zomer krijgen", zegt Jean Berlamont, de Leuvense professor hydraulogie die samen met De Bontridder de klimaatstudie voor België in 2100 maakte. "Dat zal gevolgen hebben, namelijk meer droogte tijdens de zomer. De landbouw en de natuur zullen hieronder lijden. Het niveau van het grondwater tijdens de zomer zal laagtes kennen. Vooral aan de kust en West-Vlaanderen, waar de aanwezigheid van zout water de zoetwaterreserves in de grond al schaarser maakt, verwacht ik problemen. Niet voor de drinkwatervoorziening, maar voor de landbouw kan een tekort aan water voor irrigatie wel mogelijk zijn." Ook het niveau van de binnenwateren zal ietwat dalen in de zomer.

5. Nattere winters

Er zal meer regen vallen tijdens de winter, de regenval zal langer duren en groter in volume zijn. Toch is het niet zeker of we meer overstromingen moeten vrezen. De neerslag zal met zo'n 10 procent toenemen in de winter, en daarmee belanden we op de rand van overstromingsgevaar. Het gevaar voor droogte in de zomer is veel groter en zekerder vast te stellen dan de mogelijkheid van overstromingen in de winter", zegt professor hydraulogie Jean Berlamont (KU Leuven). "Het is mogelijk dat we de toename van neerslag in de winter zonder problemen ervaren, het is evenzeer mogelijk dat we meer overstromingen krijgen. Wat dit betreft, zijn de resultaten niet voldoende significant om met zekerheid uitspraken te doen." We zullen dus vaker met een paraplu op straat moeten de komende honderd jaar, de rubberen laarzen zullen we met wat geluk in de kast mogen laten staan.

Drie sleuteljaren voor ons weer

1910

De eerste grote sprong omhoog maakte de thermometer in 1910. Tussen 1833 en 1910 bedroeg de gemiddelde temperatuur in Ukkel 8,8 graden, tussen 1910 en 1987 steeg ze naar 9,7 graden. De temperaturen maakten toen een sprong door de afname van de vulkanische activiteit. 1910 was het eerste jaar dat het KMI een dergelijke sprong registreerde. Het KMI houdt alle meteorologische data bij sinds 1833, een unicum in Europa, aldus Luc De Bontridder. Geen enkel ander land heeft zo'n lange traditie van metingen om op terug te vallen.

1988

Voor de tweede maal maakte het kwik in Ukkel een ongewoon sprongetje. Als voordien 9,7 graden het gemiddelde was in Ukkel, schoot de temperatuur in 1988 opeens door naar een gemiddelde van 10,6 graden. De tweede sprong naar een warmer klimaat is te wijten aan de mens en de vervuiling van de atmosfeer die de industriële vooruitgang veroorzaakte. Ook het kappen van steeds meer bossen in de hele wereld draagt bij tot de stijging van de temperatuur. "Niettemin, we leven nog steeds in een gematigd zeeklimaat, niet in een mediterraan klimaat", benadrukt De Bontridder.

2029-'35

Het IPCC verwacht een derde sprong tussen 2029 en 2035, dan zal ons klimaat opnieuw een stijging van gemiddelde temperatuur doormaken. Dat jaar zullen ongetwijfeld nieuwe records gevestigd worden. We hebben net al de warmste herfst en winter meegemaakt, maar de temperaturen tussen 2029 en 2035 zullen voor nieuwe mijlpalen zorgen. België heeft trouwens een reputatie hoog te houden als het om snel stijgende temperaturen gaat. De temperatuur steeg de laatste twintig jaar twee keer zo snel in België als in de rest van de wereld. In België steeg de temperatuur gemiddeld met 0,9 graden. Wereldwijd met 0,54 graden, zo blijkt uit een vergelijking die het KMI dit jaar maakte.