'Romeo en Julia zouden ook sleur gekend hebben'

Gilda De Bal: "Dit moeten we eerst zeggen: Vic en Gilda zijn géén Romeo en Julia. En toch worden we daar voortdurend op aangesproken."

Vic De Wachter: "De mensen mogen geen Shakespeare verwachten."

De Bal: "Maar ze gaan dat toch doen. Dat verwachtingspatroon, daar zitten we wel wat mee."

Buiten is het grijs, en binnen ook een beetje. Maar dat is anders. Binnen zijn het haardossen die fonkelen. En goed samengaan met pretogen.

Acteurskoppel Vic De Wachter (61) en Gilda De Bal (62) praat in hun loge in de Antwerpse Bourla over hun nieuwste voorstelling Romeo & Julia, onder regie van Mokhallad Rasem. Die sluit zich later aan bij het gesprek, eerst is nog overleg nodig met de licht- en klankmannen. Rasem (°1981) is geboren in Bagdad, en daar ook opgeleid als acteur en regisseur. De oorlog in Irak bracht hem een zestal jaar geleden naar België. De eerste voorstelling die hij hier maakte, Irakese geesten (2010), gooide hoge ogen. Begin dit jaar is hij Toneelhuismaker geworden.

En nu brengt Rasem Romeo & Julia. Met drie duo's van acteurs en dansers - van verschillende leeftijden en culturen - gaat hij op zoek naar wat liefde tijd- en grenzeloos maakt.

De Wachter: "Het zal een romantische voorstelling worden."

De Bal: "Guy (Cassiers, artistiek leider van Toneelhuis, SMU) zei het nog: 'Dat zie je niet veel meer, die pure keuze voor romantiek en liefde op het podium.'"

De basisvraag van deze voorstelling is: hoe zou het Romeo en Julia vergaan als ze niet zo jong gestorven waren. Zijn jullie niet bang om daarmee in een modaal verhaal te vervallen? Vallen we niet allemaal in gewoonheid na zo veel jaar samen zijn?

De Bal: "Ja, maar daar moet je je gewoon aan overgeven."

De Wachter: "De kracht van het verhaal van Romeo en Julia is dat ze sterven op hun hoogtepunt. Ze kennen elkaar nog maar pas en dan heb je natuurlijk die pure romantiek en die gigantische uitbarsting van liefde. Stel dat ze in leven waren gebleven, dan zouden ze waarschijnlijk ook twee gewone mensen geworden zijn, met kinderen en de sleur van alledag. Wat niet wil zeggen dat we een verhaal van alledag gaan brengen op het podium. Er is poëzie, er is dans, er zijn mooie beelden. Het zal geen soap worden."

Jullie kenden Mokhallad Rasem

hiervoor nog niet?

De Wachter: "Nee, helemaal niet. We hadden wel Irakese geesten van hem gezien. Voor we met de repetities begonnen, spraken we ongeveer eens per week af om elkaar te leren kennen en om materiaal uit te wisselen. Wij hadden bijvoorbeeld Romeinse gedichten bij, hij bracht Arabische liederen en poëzie mee. Dat eindigde met een grote stapel papier."

De Bal: "Bij Guy is er meestal een tamelijk vast plan en een script, dat iedereen al kent voor hij begint te repeteren. Bij Mokhallad hadden we niets. Behalve zijn idee dat het stuk over de liefde moest gaan en de vraag wat er zou gebeuren als Romeo en Julia waren blijven leven. Hij vertrekt veel meer vanuit beelden."

De Wachter: "Het beginbeeld voor hem was een uitgebrande auto van zijn buren in Bagdad. Een koppel dat hij kende, en van wie het leven nu plots beëindigd was door die bomauto."

De Bal: "Hij heeft dat wrak gezien, er staat een foto van op zijn gsm. Mokhallad is geboren en opgegroeid in oorlog. Zijn familie woont nog in Bagdad, en bij het minste dat hij hoort over Irak, is hij ongerust. Dat kennen wij niet, dat gevoel. Maar voor alle duidelijkheid: het stuk gaat niet over oorlog."

De Wachter: "Nee, het gaat over liefde. En over de dood. Over het leven, dus. Dat is vrij vaag, dat weten we. En dat was ook het probleem, want waarover wil je het hebben als Romeo en Julia blijven leven? Het is best een lange zoektocht geweest om daar rond iets te maken."

De Bal: "Ook wat taal betreft was het niet altijd gemakkelijk. Hij spreekt vrij goed Nederlands, maar als het over nuances gaat, is het toch vaak zoeken naar wat hij bedoelt. De dansers zijn bovendien Braziliaans en Australisch, maar Portugees en Engels beheerst hij niet. Soms konden we dus gewoon niet spreken met elkaar. En dan moesten wij tolken (lacht). Maar dat is hoe hij werkt. In Irakese geesten werd ook Duits, Frans en Arabisch gesproken."

De Wachter: "Mokhallad begint heel fragmentarisch, om zo uiteindelijk toch tot een totaalbeeld te komen."

Die manier van werken zijn

jullie niet gewoon?

De Wachter: "We deden dat ook wel in de tijd van de Blauwe Maandag Compagnie, maar dan was daar toch altijd een schrijver bij die dat kon begeleiden. Dat hadden we nu niet. Nu hadden we eigenlijk alleen brakke grond. Aan de ene kant is dat heel tricky, aan de andere kant kun je ook veel meer experimenteren."

De Bal: "(fluistert) Ik durf het bijna niet te zeggen, maar we hebben zelf ook een klein beetje geschreven. Heel fijn, maar de twijfel slaat wel toe bij elke zin die je bedenkt. 'Hier zal wel iets veel beters voor bestaan', denk je voortdurend."

De Wachter: "Het kader is er niet, vandaar. Er is geen stuk, geen begin of einde. Elke scène op zich is eigenlijk een begin en einde. Gelukkig hebben we veel tijd gehad. Voor we met de repetities begonnen, hebben we veel gepraat. We wilden toch een soort van script hebben voor we op de scène gingen."

De Bal: "Dat script is niet helemaal gelukt, maar we hadden toch iets om mee aan de slag te gaan."

Jullie hebben dus mee geregisseerd?

De Bal: "Als acteur reik je altijd veel aan, en dan reken je op een regisseur die keuzes maakt. Acteurs kunnen serieus uit de bocht gaan, je moet die op tijd intomen en sturen. (lacht) Maar voor Mokhallad was alles goed. In het begin had ik stiekem wel wat heimwee naar een dikke tekst zoals van Robert Musil. (De Wachter en De Bal speelden beiden een rol in Musils 'De man zonder eigenschappen' (2012), onder regie van Guy Cassiers, SMU) Dan weet ik tenminste wat er van mij verwacht wordt, en dat probeer ik dan in te vullen. Dat geeft grond onder je voeten. (lacht) Nu had ik onder mijn voeten alleen maar glad ijs."

De Wachter: "We hadden veel meer vrijheid, maar dat maakte het ook spannend."

De Bal: "Ik was en ik ben ook heel erg geïntrigeerd door Mokhallad zelf: zijn verleden, zijn pijn. Hij is zo'n lieve man. Hoe nerveus ik soms ook werd, ik kon niet kwaad zijn op hem (lacht)."

De Wachter: "Volgend jaar doet Guy trouwens Macbeth, wat wel een 'echte' Shakespearevoorstelling zal worden, en dan het is wel interessant om die twee naast elkaar te zien. Daarom hebben we ook 'ja' gezegd tegen dit project. Als het de mist ingaat, zal het ook onze eigen verantwoordelijkheid zijn. We gaan niet alles op de regisseur kunnen steken (lacht)."

Zijn jullie trots op het resultaat?

De Bal: "Oei, dat durf ik nog niet te zeggen. Laat ons maar afwachten tot het in de zaal loopt."

En dan klinkt een bescheiden klopje op de deur. De regisseur. Hij verontschuldigt zich, alsof dat nodig is. Vic De Wachter zegt: "Kom jong, zet je maar tussen ons in, hier in de zetel."

Jullie komen uit een ander tijdperk en werelddeel, is jullie kijk op de liefde anders?

De Wachter: "Wij zijn ouder, wij hebben andere tijden meegemaakt, hij komt uit een andere cultuur. Daar zitten wel verschillen tussen."

De Bal: "Ach, elkaar graag zien is toch in elke taal hetzelfde."

Rasem: "Vic luistert naar Franse liedjes, ik luister naar Arabische liedjes, maar liefde is liefde. Liefde kent geen leeftijd of grens. Als je zestig of zeventig wordt, kun je toch ook nog omvergeblazen worden door iemand? Je verliest je hart zoals de bladeren van de boom vallen: je weet niet wanneer het zal gebeuren, maar plots is het daar."

Nu begrijpen we waarom dit een romantisch stuk gaat worden. Iedereen weet dat Vic en Gilda al

dertig jaar een koppel zijn, maar mogen we ook iets van jouw

liefdesgeschiedenis weten?

De Wachter: "Wij kennen zijn lief nog niet eens!" (lacht)

Rasem: "Nee, maar ze gaat zeker komen kijken. Mijn geschiedenis? Ik ben altijd verliefd geweest op theater. In mijn land ben ik nooit verliefd geworden op een meisje, theater heeft al mijn emoties in beslag genomen. Mijn vader en mijn moeder waren ook mijn grote liefde. Het is pas in België dat ik gevallen ben voor een vrouw."

Je voorstelling is geen Romeo en Julia. Waarom heb je dan toch voor die titel gekozen?

Rasem: "Ik heb Shakespeare leren kennen toen ik studeerde in Bagdad. Hij is universeel, iedereen kent hem. Iedereen kent ook Romeo en Julia. Zij zijn een ideaalbeeld van de liefde geworden. Nog vóór Shakespeare, in de zevende eeuw, is in Irak trouwens al het verhaal van Qays en Layla geschreven, de Arabische Romeo en Julia." (Qays - die ook Majnun wordt genoemd, wat 'waanzinnig' betekent - wordt gek van verdriet als zijn nicht, op wie hij uitzinnig verliefd is, met een andere man trouwt, SMU)

De Bal: "Op de scène hebben we drie Romeo's en drie Julia's, maar de zaal zit er vol van. Iedereen is toch op zoek naar warmte, begrip en intimiteit?"

De Wachter (tegen Rasem): "Daarstraks zeiden we nog dat je dat niet meer zoveel ziet op een podium, een puur romantisch verhaal."

Rasem: "Waarom niet eigenlijk?"

De Wachter: "Het is er de tijd niet meer voor, denk ik. Men durft het niet goed meer aan. Misschien zeggen ze van deze voorstelling wel dat het heel braaf en vrijblijvend is, maar dan is dat maar zo. Veel mensen zullen dit nog wel graag zien. Het hoeft niet altijd het grote statement te zijn."

Jullie mogen dan geen Romeo en Julia spelen, toch krijgt dat aspect veel aandacht. 'Een iconisch koppel' werden jullie onlangs in Reyers laat genoemd. En daar moesten jullie om lachen.

De Wachter: "Voor ons is dat niet zo, men maakt dat van ons. Op dat gebied proberen we zo veel mogelijk uit de pers te blijven, omdat we daar niets over te vertellen hebben. We zijn gewoon twee gelukkige mensen bij elkaar, we hebben daar geen uitleg voor. En ook geen truken. Het klikt tussen ons, maar voor je het weet wordt dat zo opgeblazen dat je een rolmodel bent. Misschien betekent het wel dat er nog maar weinig koppels zijn die het zo lang volhouden. Dat wij iconisch worden omdat het zo veel mislukt. Pas op, wij zijn ook allebei getrouwd en gescheiden geweest."

De Bal: "Ik zeg altijd: ik zou deze voorstelling gerust met iemand anders kunnen spelen. En hij ook."

Rasem: "Ik denk toch dat het heel moeilijk geweest zou zijn om het stuk te maken zonder Gilda en Vic. Als ze repeteren, smelten ze gewoon samen. Lichamelijk en geestelijk kennen ze elkaar heel goed. Alsof iemand dit verhaal ooit voor hen getekend heeft. Gilda geeft opmerkingen aan Vic, en omgekeerd, en dat gebeurt allemaal heel rustig en liefdevol. Ik heb nog nooit zo'n koppel gezien. En ik ben heel blij en trots om met hen te spelen. Voor mij is het een heel zuivere manier van werken. Alsof ze twee engeltjes zijn."

De Bal: "Engeltjes? Maar gij (lacht en omhelst hem). Maar waarom heb je ons eigenlijk gekozen, Mokhallad?"

Rasem: "Ik was op zoek naar een koppel voor Romeo & Julia, en toen zag ik Rang 1 op tv, waarin ze man en vrouw spelen. Ik zei tegen Erwin Jans (dramaturg bij Toneelhuis, SMU): 'Die wil ik.' En nu geniet ik elke seconde van deze voorstelling. Het is zoals de eerste afspraakjes met je lief: mijn hart klopt voortdurend als een gek."

Romeo & Julia, van 18 tot 27 april in de Bourla (Antwerpen), daarna op tournee. www.toneelhuis.be