Marc Hooghe De houdgreep van Marine Le Pen

De Europese Unie wordt nu bestuurd door de tandem Merkel-Sarkozy, met onze eigen Van Rompuy in de bijrol van de notaris die akte neemt van de beslissingen van het duo. De as Parijs-Berlijn kan op die manier een harde economische agenda opdringen aan de overige lidstaten. Linkse politici zien in het Merkozy-dictaat vaak het ultieme bewijs dat de Europese Unie enkel en alleen een liberale economische agenda volgt, en niet gevoelig is voor het sociale leed dat daardoor wordt aangericht. Als we de peilingen mogen geloven, eindigt het Merkozy-verhaal echter over minder dan drie maanden, als Sarkozy het Elysée zal moeten ontruimen voor een socialistische opvolger. In de peilingen haalt Sarkozy op dit ogenblik net 24 procent van de stemmen, wat historisch laag is voor een zittend president. In 1988 haalde president Mitterrand in elk geval 34 procent van de stemmen in de eerste stemronde.

Ondanks het feit dat Sarkozy officieel nog altijd geen kandidaat is, staan zijn verkiezingsmeetings al wel in de agenda. Volgende zondag zijn alle Sarkozy-aanhangers gesommeerd in Marseille, in de loop van deze week zal hij zijn kandidatuur dus moeten bevestigen. Het wordt een enorm moeilijke campagne voor Sarkozy: eigenlijk staat nu al vast dat hij nooit zal worden bijgezet in het pantheon van de grote presidenten van de Vijfde Franse Republiek, zoals De Gaulle of Mitterrand. Tijdens zijn ambtstermijn is de kwaliteit van het onderwijs gedaald in Frankrijk; de kinderen zitten er nu nog vier dagen per week op school, wat nefast is voor de zwakkere leerlingen. De ongelijkheid in het Frankrijk van Sarkozy is toegenomen en zelfs in kleine stadjes als Hazebrouck of Valenciennes word je geconfronteerd met veel daklozen en bedelaars. De veiligheid is er al evenmin beter op geworden.

François Hollande

Als Sarkozy straks het Elysée moet ontruimen, dan heeft dat vreemd genoeg weinig te maken met de kwaliteit van de uitdager. François Hollande is en blijft wat hij altijd is geweest: een wat saaie maar degelijke man, die er nooit in slaagt zijn publiek echt te begeesteren. Ook in verkiezingsdebatten komt hij nog altijd over als de perfecte burgemeester van een plattelandsgemeente als Tulle (Corrèze): hij mist de snedigheid die we associëren met politici die echt het laken naar zich toe willen trekken.

Ietwat ironisch speelt dat nu net in het voordeel van Hollande. Bij vele Fransen leeft het idee dat ze zich in 2007 in de luren hebben laten leggen door de vlotte babbel van Sarkozy. In werkelijkheid heeft hij weinig terechtgebracht van al zijn beloften. Algauw bleek dat hij meer geïnteresseerd is in de bling-blingstijl van Rolexhorloges en bevriende zakenlui met grote zeiljachten. Hollande heeft net het omgekeerde profiel, en hij lijkt dat te cultiveren: hij is zonder meer de perfecte voorzitter van de regionale raad van het departement van de Corrèze. Door die identificatie met la France profonde slaagt hij er ook in elke associatie te vermijden met de man die hij eigenlijk vervangt: Dominique Strauss-Kahn. Je ziet Hollande gewoon niet functioneren in het wereldje van poepchique hotels in New York, louche callgirlnetwerken, en al de andere decadente toestanden waarmee Strauss-Kahn in verband wordt gebracht.

De vervanging van Strauss-Kahn door François Hollande was een enorm risico voor de Parti Socialiste. DSK stond voor het 'verstandige' socialisme, dat zich zonder enige scrupules liet inschakelen in de wetten van het vrijemarktdenken, zeg maar de Luc Van den Bossche van de Franse socialisten. Hollande is ideologisch veel zuiverder in de leer: hij stelt vragen bij de door Europa opgelegde begrotingsdiscipline en hij wil opnieuw een strakke staatscontrole op het bankwezen installeren. Die duidelijke socialistische opstelling heeft een enorm voordeel: hij maait het gras voor de voeten weg van de extreem linkse partijen, die normaliter zorgen voor een verregaande verdeeldheid in het linkse kamp. Nu komen trotskisten, maoïsten en radicalen nauwelijks aan bod, en zelfs de ecologisten lijken van de aardbodem verdwenen. Hollande heeft zijn linkerflank dus goed afgedekt.

Sarkozy, daarentegen, kampt met een gigantisch probleem op zijn rechterflank, en het luistert naar de naam Marine Le Pen. In de peilingen gaat Le Pen tot 20 procent. Gedeeltelijk teert de partij op het oude verhaal van racisme en vreemdelingenhaat. Maar het Front National heeft ook een nieuwe voedingsbodem gevonden, namelijk het euroscepticisme. Le Pen stelt zelfs doodleuk voor uit de eurozone te treden, zodat Frankrijk opnieuw zijn eigen nationale munt kan verdedigen. Dat is economisch totale waanzin, maar het fabeltje slaat wel aan.

Racisme

De strategische uitdaging voor Sarkozy is dus gigantisch. Hij kan onmogelijk een antwoord bieden op het populistische schimpen op Europa: sinds zijn publieke vrijage met Merkel is hij Monsieur Europe geworden. Dat thema zal hij dus aan het Front National moeten laten: er is geen enkele manier waarop hij munt kan slaan uit het wijdverspreide euroscepticisme bij onze zuiderburen. Er is voor hem maar één manier om de populariteit van dochter Le Pen uit te buiten, en dat is door te proberen de aloude thema's van het Front National naar zich toe te trekken. En dan gaat het over het racisme. Daarvoor heeft hij wél een zekere geloofwaardigheid: tenslotte beloofde hij in 2005 om een hogedrukreiniger te gebruiken om "het tuig" (lees: jongeren uit de Maghreb) weg te spuiten van de straten van de banlieues. Sarkozy moet wel inzetten op dat thema. Ofwel haalt Le Pen niet eens genoeg handtekeningen van burgemeesters om te mogen deelnemen aan de eerste ronde, en dan hoopt hij dat die kiezers toch op hem zullen stemmen. Ofwel neemt Le Pen wel deel, en dan moet Sarkozy ervoor zorgen dat die kiezers in de tweede ronde alsnog terugkeren naar de vertrouwde schaapstal.

De strategische spelletjes zijn dus begonnen voor de verkiezingen van 22 april en 6 mei. Eén ding is zeker: het zijn niet alleen de Fransen die een nieuwe president kiezen. De uitslag is ook bepalend voor de toekomst van Europa. Hollande en Merkel staan ideologisch mijlen ver van elkaar, en de vraag is hoe zij samen de crisis in de eurozone zullen bestrijden. Het wordt echter evengoed uitkijken naar het resultaat van het Front National. Als Marine Le Pen het goed doet, dan zal dat door de Europese leiders beschouwd worden als een krachtig signaal dat de bevolking de buik vol heeft van Europa. Een verdere Europese integratie kunnen we dan wel weer een tijd vergeten.D