De magie van het ooglapje

"Op vlak van scenario, uitvoering en beeldtaal wordt de Vlaamse norm ruimschoots overtroffen." "Geloofwaardig is het misschien niet - wat is de kans dat verzekeringsagenten de familie van een overledene al gaan lastigvallen tijdens de koffietafel na de begrafenis? - maar goede televisie is het wel." "Een schot in de roos."

Kijkcijfers en recensies logen er niet om, vorige week: Clan, de nieuwe vtm-reeks met onder meer Dirk Roofthooft, Inge Paulussen en Barbara Sarafian, schoot verschroeiend uit de startblokken. Met dank aan een uitgebalanceerd scenario, dus, en de rijk gestoffeerde cast, maar ook: aan de leren lap op het rechteroog van Birgit, ex-kruisboogkampioene en een van de vijf zussen in het moordcomplot. Hoe nietig ook, de lap leer varieerde, de kleur van Birgits ooglapje werd in de eerste aflevering telkens aangepast aan haar garderobe, frappeerde, en intrigeerde.

"Dat ooglapje is het gevolg van een ongeluk. Mijn personage, Birgit, is ex-kruisboogkampioene en heeft in een ongeluk ooit een oog verloren", vertelt Clan-actrice Ruth Becquart in elk interview, om er meteen aan toe te voegen. "Meer mag ik niet verklappen."

Diepste krochten

Duidelijk is dat het kleinood, zoals steeds, een lang verhaal verbergt. Minder duidelijk: de oorsprong van onze fascinatie voor de ooglap. "Iedereen heeft inderdaad altijd over die ooglap", zegt Becquart. "Blijkbaar roept die een gevoel van mysterie op, en het afschermen van een groot drama, zeker bij vrouwen. Het vermoeden van een kil karakter wordt door die ooglap nog meer benadrukt."

Net als bij die andere wittekop met moordwapen: Elle Driver, alias Daryl Hannah in Quentin Tarantino's epische Kill Bill-tweeluik. Of Nadine Hurley, de excentriekste aller inwoners van Twin Peaks. Of, ook mannen dulden een ooglap, zoals Jeff Bridges in de Coen Brothers-versie van True Grit. "Het is echt geen statement dat ik in True Grit mijn ooglapje rechts draag, en niet links", zei Bridges daar smalend over.

Een lege oogkas. Een verschroeid hart. Een bevlekte ziel. Zelden verbergt de ooglap iets van schoonheid. Alsof er uit de krochten van de geest elk moment een slijmerige ringworm naar boven kan komen gekringeld. Personages met een ooglap zijn dan ook amper te vertrouwen. "Met zo'n ooglap zink je ook letterlijk in je eigen duisternis weg", zegt Becquart. "Tijdens de opnames zaten we vaak met zijn allen rond één tafel, maar alles wat aan mijn rechterkant gebeurde zag ik niet. Je krijgt veel minder impulsen van buitenaf dan normaal, en verzeilt daarom sneller in de diepste krochten van je ziel. Daardoor lijken acteurs met een ooglap ook vaak slecht gezind, denk ik."

Volgens de legende fungeerde de ooglap oorspronkelijk niet als dekmantel voor infecties of verlammingen, maar wel als hulpmiddel voor piraten, en later ook piloten. Wanneer zeerovers na een dagje staren in het ijle richting kajuit trokken, hoefden ze alleen het ooglapje af te doen: het oog onder het ooglapje was dan reeds aan de donkere ruimte gewend.

Maar, niet onbelangrijk in fictie: de ooglap schenkt ook cachet. Kort van stof, ruim qua heldhaftigheid. Denk, naast reeds genoemde voorbeelden en haast alle piratenfilms, aan Kurt Russell in de sciencefictionklassieker Escape from New York, aan Angelina Jolie in Sky Captain and the World of Tomorrow, en aan Tom Cruise in Valkyrie. Die laatste film is gebaseerd op het intrigerende leven van Claus Schenk von Stauffenberg, Hitlerhater maar ooglapminner.

Wat daarbij opvalt: trek een ooglap aan en word als zonderling beschouwd. En groei prompt tot stijlicoon uit. Moshe Dayan, de Israëlische staatsman die tijdens een gevecht in de Tweede Wereldoorlog zijn linkeroog verloor, was de 'Held van de Zesdaagse Oorlog', maar wordt anno 2012 vooral herinnerd als 'die commandant met zijn ooglap'. Of José Padilla: zou als tweeogige stierenvechter nooit zoveel roem vergaard hebben als nu met zijn ooglap. 'De Piraat', zo noemen de Spanjaard hem niet voor niets.

In de goal

Soms, zoals bij Dayan, verbergt een ooglap een vreselijke wonde. Anderen, Raymond van het Groenewoud bijvoorbeeld, dragen het textiel slechts tijdelijk, ter behandeling van een plotse verlamming aan de oogspier. Echter: met de hulp van celebrity's als Rihanna en Teri Hatcher groeide de ooglap de voorbije jaren zelfs tot modestatement uit. Tot de catwalk van Milaan toe.

"Naast de set liet ik mijn lapje toch liever thuis", lacht Becquart. "Vooral in het begin was het wennen, je dieptezicht gaat teloor en met die lange draaidagen had ik flink wat koppijn. Maar het is ook verbazend hoe snel je hersenen zich aan zo'n ooglapje aanpassen."

Thomas Schliek, echter, zal het allemaal worst wezen. De keepertrainer van de Duitse tweedeklasser Arminia Bielefeld, voetbal is dat, gebruikt de ooglap als uitgelezen trainingsmethode. "Want het beste oog afdekken verbetert de oog-handcoördinatie."

Clan, vanavond om 21.35 uur op vtm