Turkije zet Europa het mes op de keel
Een akkoord tussen de Europese Unie en Turkije lijkt nabij. Maar in ruil voor de heropname van vluchtelingen moet Europa 6 miljard euro geven en de onderhandelingen over het Turkse EU-lidmaatschap versnellen.
Ankara is bereid vrijwel alle asielzoekers terug te nemen die via Turkije in Griekenland zijn aangekomen. Dat zou de vluchtelingenstroom naar de Griekse eilanden tot bijna nul kunnen terugdringen. In ruil voor deze verregaande toezegging eist de Turkse premier Davutoglu 6 miljard euro van de EU, een versnelling van de onderhandelingen over het Turkse EU-lidmaatschap en dat de lidstaten Syrische vluchtelingen via een luchtbrug vanuit Turkije overnemen.
De Europese regeringsleiders bespraken gisteravond in Brussel het plan met hun Turkse collega. Delen ervan stuitten op grote politieke weerstand bij een aantal lidstaten, met name Cyprus. EU-ambtenaren en diplomaten waren niettemin optimistisch over de kans op een akkoord, hoewel een uitloop naar de EU-top van volgende week niet werd uitgesloten. Bij het sluiten van deze krant was het overleg in Brussel nog gaande.
Voordien al had premier Charles Michel (MR), net als zijn Britse en Luxemburgse ambtsgenoot, laten verstaan dat persvrijheid "een cruciaal punt" is. Zaman, de grootste oppositiekrant van Turkije, werd afgelopen vrijdag overgenomen door de overheid, omdat ze te kritisch zou berichten over president Erdogan. De Italiaanse premier Matteo Renzi zou elk akkoord blokkeren, als er geen verwijzing in staat naar persvrijheid. Het blijft de vraag of dit impact had op het overleg.
Europa-specialist Hendrik Vos (UGent) spreekt schande van de Europese houding. "Zaman raakt aan onze fundamentele waarden, maar de regeringsleiders knijpen een oogje dicht. De overname is zo grotesk dat het normaliter zou hebben geleid tot een stopzetting van de onderhandelingen. Maar de politici zijn in grote paniek en de Turkse voorwaarden lijken hen niet te kunnen schelen."
Volgens Vos kunnen de regeringsleiders een akkoord waarin een versnelling van de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap staat niet verkopen. "Nu gaan ze plat op hun buik liggen. De onderdanigheid van de EU is veel te groot. Het is tragisch dat Europa zijn principes laat varen om de vluchtelingenstroom nu onmiddellijk in te dijken. Ze hebben er duidelijk alles voor over."
EU-president Tusk en voorzitter Juncker wilden gisterenavond een akkoord doorduwen, uit vrees het momentum te verliezen. Ze werden daarin gesteund door de Duitse bondskanselier Merkel. Eerder betitelden diplomaten de top als het 'moment van de waarheid'. Bij een aanhoudende vluchtelingenstroom dreigen steeds meer lidstaten hun grenzen dicht te gooien waarmee de interne markt en de euro in problemen komen.
Geen visumplicht meer
Verschillende lidstaten hebben moeite met de voorstellen die op tafel lagen. Zo verzetten de Oost-Europese lidstaten zich tegen bindende asielquota, terwijl Ankara vraagt dat Europa honderdduizenden vluchtelingen legaal uit Turkije laat overkomen. Turkije wil verder dat de visumverplichting uiterlijk eind juni verdwijnt voor Turken die naar de EU reizen. Die eis leidt tot onrust bij verschillende lidstaten, die vrezen dat terroristen met vervalste of gestolen Turkse paspoorten de Unie binnenkomen.
► 11