Seks, drugs en barok

Wat een goed idee van de gereputeerde Italiaanse tekenaar Milo Manara om het leven van Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) te verstrippen. Dat verhaal draagt alles in zich en voelt op een gekke manier hoogst actueel: seks, drugs, rock-'n-roll en narcisme, afgezet tegen de achtergrond van een apocalyptisch Rome, met zijn destijds circa 100.000 inwoners.

Wát een bende was het daar, gedurende Caravaggio's levensdagen. Dat levert mooie prenten op. Intrigerende clair-obscur, paupers in de straten, vervallen Romeinse oudheden, spontane kampvuren in de galerijen van het Colosseum: zo heb je wat te tekenen. En dan moest Caravaggio na zijn gewonnen duel met de verraderlijke pooier Ranuccio Tomassoni op 28 mei 1606 ook nog naar Napels vluchten, waar het zo mogelijk een nóg grotere bende was: dat krijgen we later dit jaar te zien in deel II van deze aanbevolen strip.

Manara lijkt hem wel te mogen, zijn protagonist Caravaggio. Hij maakt een romantische held van hem, getuige de ondertitel 'Met degen en palet'. Hoewel Caravaggio zeer productief is, raakt hij geregeld betrokken bij knokpartijen en zwalkt hij haveloos over straat. Zijn opdrachtgevers - uiteraard meestal klerikalen, kardinaal Francesco Maria Del Monte voorop - zijn nooit zo van op tijd betalen. Die ergernis voegt nog meer bloed en lust en rebellie toe aan zijn werk: de street credibility spat ervan af. "Geweldig! Een schilder-straatvechter!" jubelen zijn nieuwbakken vrienden in het stripboek. Hij is hun Herman Brood of Jan Cremer, zeg maar. Alleen dan zo'n vier eeuwen eerder.

Krachtige verhalen

Zodra Caravaggio eens even niet aan de wijn of de bordeeljuffers zit en aan het schilderen slaat, geeft Manara hem iets waanzinnigs mee in zijn oogopslag - noem het, vooruit, inspiratie. Die atelierscènes verklappen veel over de totstandkoming van zijn fameuze doeken. We herkennen in de strip onder meer Caravaggio's vroege werken Jongen die fruit schilt en Jongen die een fruitmand draagt, alsook de latere Bacchus, De waarzegster, Judith onthoofdt Holofernes, De dood van de maagd, en veel meer.

Pak je koffietafel-Caravaggio-uitgave erbij en vergelijk de hand van de meester met die van Manara. Je ziet dan dat hij de chronologie waarin de werken zijn geschilderd weleens door elkaar husselt in dienst van het plot, waaraan Manara krachtige verhalen en anekdotes rond de schilderijen ophangt. En al is de tijd wat herschikt, Manara beroept zich met een uitgebreide bibliografie achterin op historische accuratesse.

Je voelt hoezeer de geschiedenis zelf zijn belangstelling heeft. Het is niet de eerste keer dat Manara zich aan een historisch onderwerp waagt. De tekenaar, die net zo makkelijk erotica als psychedelische avonturen en westerns schetst, bestudeerde in vier albums tussen 2004 en 2010 bijvoorbeeld al eens het huis Borgia, met de Chileense cineast Alejandro Jodorowsky als scenarist. Het duo zette de gevreesde familie neer als de maffia avant la lettre, de diabolische paus Alexander VI voorop. Seks, bloed, verraad en religie in het Vaticaan. In 2014 verschenen de vier delen in één band: The Borgias, een vertelling die aanzienlijk verder gaat dan bijvoorbeeld die recente miniserie met Jeremy Irons als Alexander VI.

Ten tijde van Caravaggio bekleedde Paus Clemens VIII de Heilige Stoel. Hij ging de geschiedenis in als de paus die filosoof, dichter en kosmoloog Giordano Bruno op de brandstapel liet gooien, als een martelaar voor de wetenschap. Uiteraard laat Manara zich de kans niet ontnemen om in zijn beeldverhaal verslag te doen van deze dramatische historische gebeurtenis. De dood van Bruno grijpt Caravaggio enorm aan, zielsverwanten die ze waren. Zulke details in het scenario overstijgen het louter navertellen van een leven.

Stripschilder

De beeldtaal in Caravaggio's werk schreeuwt bijna om verstripping, net zoals ze al eerder riep om vertaling naar bewegend beeld. Er was al een speelfilm van Derek Jarman (Caravaggio, 1986), een driedelige Italiaanse miniserie (2007), een doorwrochte documentaire van Robert Hughes (1975). En als je goed oplet, zie je zijn beeldtaal allerwege geciteerd. Dat fel-realistische van hem is daar dan ook uitermate geschikt voor, filmisch als het is. De gollum die in The Lord of the Rings zo verliefd wordt op zijn eigen spiegelbeeld in een duistere poel? Niets anders dan een knipoog naar Caravaggio's Narcissus.

Goed gedaan - maar wat bijna onvoorstelbaar is: nadat de laatste caravaggisten uit Rome waren vertrokken (zie kader), zonken de inmiddels overleden kunstenaar en zijn circa tachtig doeken langzaamaan weg in de vergetelheid. Hoe onomstreden zijn meesterschap nu ook is, het duurde tot de jaren twintig van de vorige eeuw eer de (Italiaanse) kunstkritiek hem herontdekte, zijn naam weer in één adem noemde met Michelangelo en al die andere grootheden. Benieuwd of Milo Manara daar in deel 2 van zijn biografie gewag van maakt.

Caravaggio - Met degen en palet van Milo Manara is verschenen bij Ballon Media.