'Le Corbusier was een fascist'
Onthullingen dat de grootste architect van de twintigste eeuw, Le Corbusier, bevriend was met Franse fascisten, komen hard aan in architectuurkringen. De Franse Zwitser schreef ook brieven waaruit blijkt dat hij pro Hitler was.
Le Corbusier (1887-1965, echte naam Charles-Édouard Jeanneret-Gris) was blijkens twee onlangs verschenen boeken jarenlang bevriend met Pierre Winter, oprichter van de Franse Revolutionaire Fascistische Partij. Winter steunde Le Corbusier in het omstreden 'Plan Voisin' uit 1925, waarmee Le Corbusier het derde en vierde arrondissement van Parijs volledig wilde wegvagen om er achttien reusachtige kantoorflats op te zetten.
Aan zijn moeder schreef de architect in 1940: "Als hij meent wat hij zegt, kan Hitler zijn leven bekronen met een prachtig werk: het herscheppen van Europa." En: "Geld, de Joden, de vrijmetselarij, alles zal worden onderworpen aan de wet. Deze schandelijke constructies zullen worden ontmanteld."
Er waren eerder al onderzoeken naar bedenkelijke uitlatingen van Le Corbusier gevoerd, maar nooit was de commotie zo groot. Volgens François Chaslin van het net verschenen Un Corbusier werkte de architect tijdens de Tweede Wereldoorlog als stadsplanner voor het regime in Vichy, dat collaboreerde met de Duitsers.
In 2010 ontstond er commotie omdat de Zwitserse bank UBS Le Corbusier gebruikte voor een reclamecampagne. De campagne werd gestaakt, toen bleek dat Le Corbusier Joden in zijn brieven 'idioten' noemde en Hitler bijviel. De UBS had net een pijnlijk verleden met in beslag genomen Joodse tegoeden in de Tweede Wereldoorlog.
De Zonnekoning
De Franse journalist Xavier de Jarcy, auteur van Le Corbusier, un Fascisme Français, noemt Le Corbusier een 'onverbloemde fascist'. Hij verwijt de architectuurwereld ook dat ze hun ogen lang hebben gesloten voor zijn wel zeer rechtse opvattingen. Niet helemaal waar, wel een beetje, zegt Tom Avermaete, hoogleraar aan de TU in Delft. Kenners wisten wel dat Le Corbusier minder fraaie kanten had. "Maar zo expliciet als ik het nu lees, dat is nieuw voor me", zegt Avermaete.
Het nieuws is pijnlijk voor Le Corbusier-fans en daar zijn er veel van in architectuurkringen. Hij is de vader van de moderne architectuur. Zijn boek Vers une Architecture uit 1923 wordt nog altijd gretig gelezen. Er is net een overzichtstentoonstelling geopend in het Centre Pompidou in Parijs, ter ere van zijn vijftigste sterfdag. Daar wordt met geen woord gerept over zijn geflirt met het fascisme.
"Bij mijn onderzoek ben ik geen verwijzing naar die fascistische sympathieën van Le Corbusier tegengekomen", zegt Kees Somer, die De functionele stad schreef. Dat gaat over de Nederlandse stedenbouwer Cornelis van Eesteren die in de jaren twintig en dertig actief was in de CIAM, een invloedrijke groep moderne architecten waarvan Le Corbusier het meest spraakmakende lid was. "In kringen van het modernisme overheerste juist het linkse gedachtegoed. Het waren kunstenaars en ontwerpers die de gewone man wilden verheffen."
Maar het was altijd wel duidelijk dat Le Corbusier fan was van sterke leiders. "Hij hield van machers", zegt Somer. "Hij was een fan van Lodewijk XIV. Grote ideeën doordrukken, dat paste in zijn straatje. Hij maakte projecten op een grote schaal. Je ontwerpt immers niet zómaar een compleet nieuwe stad, zoals Le Corbusier heeft gedaan met Chandigarh in India."
"Als architect bewonder ik hem zeer, als stedenbouwer niet', zegt architect Wilfried van Winden. "Le Corbusiers stedenaanpak is van een schaal en idee die niet past bij het leven van de mens." Hoewel Van Winden een slag om de arm houdt, en eerst het boek wil lezen, vindt hij dat uitlatingen over joden en Hitler "Le Corbusier toch wel plaatst in het rijtje Wagner, de architect Giuseppi Terragni en Ezra Pound. Grote kunstenaars, maar bezoedeld. Dat betekent echter niet dat we hun werk bij het grofvuil moeten zetten."