Koning Mohammed VI blijft oppermachtig in Marokko

De nieuwe Marokkaanse grondwet, waarover de burger op 1 juli zijn oordeel mag geven, is volgens de Franse president 'moedig en absoluut historisch'. De Beweging van 20 Februari, die ijvert voor democratisering, is volstrekt niet tevreden. 'Dit is een belachelijke constitutie, die de macht van de koning geenszins aan banden legt', zegt journaliste Zineb el-Rhazoui.

Toen de Marokkaanse koning begin dit jaar zag hoe fragiel zijn collega's autocraten in de buurlanden door de Arabische Lente waren geworden, haastte hij zich om democratische hervormingen voor te stellen. In februari beloofde hij een nieuwe grondwet, die afgelopen vrijdag werd gepresenteerd. Tevens riep Mohammed VI de burgers op om in het referendum dat op 1 juli wordt gehouden 'ja' te stemmen, een keuze, dixit de monarch, voor meer vrijheid en democratie.

De Franse president Sarkozy ziet het ook zo en loofde de moed en het inzicht van het Marokkaanse gekroonde hoofd luttele uren na de tv-toespraak. Maar in kringen van Marokkaanse democratiseringsactivisten is het enthousiasme bepaald ver te zoeken.

"Het is een ware schande dat Sarko 'M VI' en zijn nieuwe grondwet in die woorden durft te bejubelen. Is democratie misschien alleen voor blanken?", vraagt journaliste Zineb el-Rhazoui, een van de initiatiefnemers van de Beweging van 20 Februari, die echte democratie wil. El-Rhazoui verwierf vorig jaar al bekendheid met haar Alternatieve Beweging voor Individuele Vrijheden (MALI), die onder meer het verplicht respecteren van de ramadan hekelde. Ze deden dat met een publieke picknick, die prompt in klappen en arrestaties resulteerde.

"Echt optimistisch waren we ook voor vrijdag niet. Immers, een goede nieuwe grondwet moet het werk zijn van een verkozen constituante, niet van een clubje koninklijke adviseurs die zijn wensen in artikels gieten. Het is niet alleen een slechte tekst geworden - het werk van een tweedejaars rechtenstudent als u het mij vraagt - bovendien is dit oude wijn in nieuwe zakken. Wat we willen is dat Marokko een constitutionele monarchie wordt, maar wat we kregen is nationaal monarchisme. De koning blijft almachtig. Officieel worden de bevoegdheden van de premier uitgebreid, maar hij benoemt die persoon, uit de partij met het hoogste stemmental. Ook de overige ministers worden door hem aangeduid. De koning zit de ministerraad voor en bepaalt de agenda. Daarnaast behoudt hij het recht om de regering te ontslaan en het parlement te ontbinden.

"De religieuze almacht blijft evengoed. De islam is nog steeds staatsgodsdienst en de vrijheid om bijvoorbeeld zoals ikzelf atheïst te zijn, is er niet. Of ik het nu wil of niet, ik moet de ramadan doen, islamitisch trouwen en scheiden... Bovendien is M VI ook in de nieuwe grondwet de zogenaamde 'Voorganger van de gelovigen' en de Nationale Raad van ulema's wordt gepromoveerd tot de enige instantie die fatwa's mag uitvaardigen. Met andere woorden: in een religie als de soennietische islam, die geen klerikale structuur heeft, installeert hij die, met zichzelf als paus.

"Daarnaast stipuleert de nieuwe constitutie dat amendementen die ingaan tegen de drie basisprincipes (de onschendbaarheid van het grondgebied, islam als staatsgodsdienst en de macht van de monarch) niet toegelaten zijn. Dus, als ik een politiek debat wil lanceren over de voordelen van de republiek als politiek model, of als ik opkom voor de rechten van de Sahraoui of beslis om te ijveren voor een secularisering van Marokko, dan handel ik ongrondwettelijk. Heel democratisch hoor.

"En dan hebben we het nog niet over de rechterlijke macht gehad: de koning benoemde de voorzitter van de Raad van de Magistratuur, alsook de rechters. Die eerste instantie kreeg een nieuwe naam maar de koninklijke invulling van die machtige posities blijft behouden.

"Rest ons het leger: de voorganger der gelovigen voert ook de strijdmacht aan. Hij benoemt de officieren en bepaalt of ons land ten strijde trekt.

"Het perverse van deze zaak is dat er zoveel double speak is. Onder zijn vader, de tiran Hassan II, wist iedereen dat we onder een dictatuur leefden. Dat is nog steeds zo, maar van M VI moeten we dat nu democratie noemen."

Bijna gelyncht

De Beweging van 20 Februari riep meteen na de tv-toespraak van de koning vrijdagavond op om gisteren op straat te komen en te protesteren, maar de betogers werden meteen aangevallen door regeringsaanhangers. "Het beproefde recept werd gebruikt. De geheime dienst ging centen uitdelen in de arme wijken, met als opdracht om na de toespraak jubelend op straat te komen. Zelf verstrekten ze de vlaggen en de foto's van de koning om mee rond te lopen. Op straat werd een lid van onze beweging haast gelyncht. Gelukkig kon hij uiteindelijk onder politiebegeleiding ontkomen. Maar kijk naar het YouTubefilmpje erover: de man wordt een verrader van het geloof en de koning genoemd en met de dood bedreigd door een stel opgejutte mannen. En niet voor het eerst. In de voorbije maanden werden we allemaal bedreigd, er zijn wijken waar we niet meer komen, het gros van ons gaat niet langer te voet over straat.

"Natuurlijk wordt de nieuwe grondwet op 1 juli goedgekeurd. Wie gaat in een conservatief, slecht opgeleid land als het onze in tegen religie en koning? Bovendien heeft de overheid zich in de voorbije halve eeuw echt bekwaamd in het vervalsen van verkiezingen. Wat men ook zou doen, het resultaat ligt nu al vast. Daarom roepen we op tot een boycot. Wat mij betreft mag het resultaat 100 procent ja-stemmers zijn. Dan ziet iedereen wat er aan de hand is."

Berbers tevreden

Wel duidelijk tevreden met de nieuwe grondwet zijn de Marokkaanse berbers, die hun taal eindelijk erkend zien als een officiële taal.

Ook de islamistische PDJ-partij reageerde positief op de grondwet. Een woordvoerder stelde dat "de vooruitgang ontegensprekelijk is", wat waarnemers vooral toeschrijven aan het feit dat de islam dermate verankerd zit in de nieuwe tekst.