'Drama zat al dagen in mijn hoofd'

Amper tien dagen geleden legde Milquet de eed af in het paleis van Laken. Sindsdien heeft de gewezen cdH-voorzitster haar handen al meer dan vol gehad. Eerst een kabinet samenstellen. Dan waren er de rellen in Matonge naar aanleiding van de Congolese verkiezingen. En toen moest de hel nog losbarsten in Luik.

"Dinsdag zat ik in de Europese Raad van Ministers toen ik plots een sms kreeg van de korpschef van de politiezone Ourthe-Vesdre-Amblève: 'Luik. Granaten, schietpartij in de massa, doden.' Ik had de man twee dagen eerder ontmoet. Hij leidt de zone net naast die van Luik. Meteen heb ik de vergadering met mijn Europese collega's verlaten en die korpschef gebeld. Gelukkig had ik al een hoofd van de politiecel op mijn kabinet. Samen hebben we het federale crisiscentrum gecontacteerd. Die stonden klaar omdat er bedreigingen waren geuit naar aanleiding van het proces rond de eremoord op Sadia Sheikh. De veiligheid bij de justitiepaleizen in Bergen en Brussel was verhoogd."

Hoe snel wisten jullie precies wat er aan de hand was?

"In het begin was er wat onduidelijkheid. Is het een aanslag met politieke motieven? Is het terrorisme? Zijn er verschillende daders? Eerst waren er berichten over vijf doden, dan twee. Anderhalf uur later wisten we hoe de zaak ineenzat. De ordediensten hebben zeer efficiënt gehandeld. De eerste ambulances waren binnen de zes minuten ter plaatse. Er waren zeer veel agenten omdat we vreesden de kerstmarkt te moeten ontruimen wegens de storm die eraan kwam. Vrij vlug waren er 250 agenten van de lokale politie ter plaatse. Zo'n 90 agenten van de federale politie zijn meteen met onderzoeken begonnen en daarnaast waren nog eens 120 administratieve agenten van hetzelfde korps gemobiliseerd.

"Ik heb ook meteen premier Elio Di Rupo ingelicht en zijn veiligheidsadviseur. We stonden constant in verbinding met de burgemeester van Luik Willy Demeyer. Samen met de eerste minister en minister van Justitie Annemie Turtelboom hebben we vergaderd en zijn dan geëscorteerd door de politie naar Luik gereden."

Wat ging er door u heen toen u het nieuws te horen kreeg?

"Je bent geschokt, maar doet je werk. Dat kan vreemd klinken. Maar je moet op zo'n moment het hoofd koel houden. De emoties zijn voor later. Het is ook pas later dat je informatie krijgt over wie de slachtoffers zijn. Dat je de foto's in de kranten ziet. Ik heb kinderen van dezelfde leeftijd. Die hebben ook examens, gaan ook met de bus naar huis. Als vrouw en moeder ben ik daar ziek van. Als je het wapenarsenaal ziet dat de dader bij zich had, dan had het allemaal nog veel erger kunnen zijn."

De volgende ochtend heeft het kernkabinet meteen enkele maatregelen aangekondigd. Kan dat zo snel?

"Het is onmogelijk om alle risico's uit te sluiten. Je zult altijd gekken hebben. Maar er zijn toch een aantal zaken waaraan gesleuteld kan worden. De politiediensten maken zich zorgen over de opmars van multicriminaliteit. Mensen die met verschillende criminele zaken tegelijk bezig zijn, zoals drugs- én wapenhandel. De illegale wapenhandel heeft altijd bestaan. De laatste jaren zien we echter steeds meer oorlogswapens opduiken. Er is misschien een lacune met het wetgevend kader om afluister- of andere speciale opsporingstechnieken te gebruiken bij wapenhandel. Onderzoeksrechters en de politie moeten meer mogelijkheden krijgen om hiertegen te strijden."

De strijd tegen wapenhandel is nooit echt een topprioriteit geweest?

"De federale politieraad zal zich binnenkort uitspreken over het Nationaal Veiligheidsplan 2012-2015. Daarin worden alle prioriteiten opgelijst. Ik zal vragen te onderzoeken of het ontwerp kan worden aangepast. De strijd tegen de wapenhandel staat volgens mij niet hoog genoeg. Daarnaast zijn nog andere bijsturingen mogelijk. De wapenwet is verstrengd, maar collectiestukken kunnen nog altijd vrij worden verkocht. Op beurzen worden revolvers uit 1895, zoals je in Far West-films ziet, voor 75 tot 250 euro verhandeld met munitie. De voorbije maanden zijn er misdrijven geweest waarbij dergelijke wapens zijn gebruikt. Je moet wapenhandelaars ook in hun portemonnee treffen. Het is geen ideologisch geïnspireerde criminaliteit. Het gaat om geld.

"Als je dat allemaal wilt doen, heb je natuurlijk ook middelen nodig. Het is vreemd om dezelfde politici die tijdens de begrotingsonderhandelingen alsmaar bleven aandringen op besparingen en minder overheidsuitgaven vandaag voor méér middelen pleiten."

Hoe zwaar moeten politie en justitie besparen?

"Het zijn de enige departementen die voor 2012 samen 30 miljoen euro hebben gekregen voor nieuwe initiatieven. Maar ook wij moeten besparen. Zo worden alle personeelskosten bevroren, inclusief die van politie en justitie. Het is een illusie te denken dat besparingen geen impact hebben. Als je te allen prijze wilt besparen, zal dat ook gevolgen hebben voor de veiligheid. De vraag is dus hoe we bepaalde budgetten intern kunnen verschuiven."

De gebeurtenissen in Luik hebben de discussie over de voorwaardelijke invrijheidsstelling opnieuw doen oplaaien.

"Ongeacht welke gevangenisstraf je mensen geeft, op een bepaald moment komen ze vrij. Het grote probleem is hoe je die mensen opvolgt. Na de zaak-Dutroux zijn er strafuitvoeringsrechtbanken ingevoerd. Die beslissen op basis van adviezen van de gevangenisdirecteur, van het parket, enzovoort. Misschien zijn er bijkomende maatregelen nodig als er negatieve adviezen zijn. Een ander probleem is de informatieuitwisseling en de vraag of de voorwaarden streng genoeg gecontroleerd worden."

Hebben Franstalige politici een andere houding tegenover criminaliteit en repressie dan Vlaamse?

"Komaan. Dat is een cliché. Natuurlijk is er preventie nodig, maar ook repressie. In dit dossier was er absoluut geen discussie. Iedereen in de regering zat meteen op dezelfde lijn. Franstaligen zijn niet laxistisch. Ik heb altijd gezegd dat veiligheid geen zaak is van links of rechts, van autochtoon of allochtoon. Een van de slachtoffers in Luik was een jonge allochtoon. Als ik in Brussel rondloop vragen de mensen van Marokkaanse origine ook meer politie op straat.

"Criminaliteit, ook de zogenaamde kleine criminaliteit, moet je aan de basis aanpakken. Daarom hebben we in het regeerakkoord ook maatregelen tegen de straffeloosheid opgenomen. Het begint met jongeren die schelden op straat. Dat doe je niet. Ik wil het systeem van Gemeentelijke Administratieve Sancties uitbreiden en hervormen. Op die manier kun je snel optreden. Het is niet goed als het te lang duurt vooraleer wordt opgetreden, vooraleer er een sanctie komt."

Wat verwacht u van deze regering?

"Dit kan echt een regering worden die een positieve breuk met het verleden maakt. Het is net als iemand die een zwaar ongeluk heeft gehad of bijna dood is geweest. Als die het haalt, kijkt die op een andere manier naar het leven. We hebben de diepste politieke crisis achter de rug sinds 1830. We zijn zo diep gegaan. Drie Vlaamse partijen hebben de moed gehad rond de tafel te gaan zitten en een akkoord te sluiten. Ze hebben de grote staatshervorming binnengehaald die ze wilden. Als we niet opnieuw in communautaire spelletjes verzeilen, kunnen we bewijzen dat het federale niveau werkt, dat Vlamingen en Franstaligen met één stem kunnen spreken. Als dat niet lukt, waartoe heeft deze hele crisis dan geleid?"

Deze regering heeft wel maar 2,5 jaar.

"De volgende 2,5 jaar zijn enorm belangrijk. Dit regeerakkoord is du jamais vu. Er is hoop. We kunnen hervormingen doorvoeren. Het momentum is er en zal niet snel terugkomen. Ik hoop dat de drie Vlaamse partijen uit deze regering hier versterkt uit zullen uitkomen.

"De stupide aanvallen die we de voorbije week te horen hebben gekregen van een welbepaalde partij zijn zo middelmatig. Kan men echt niet meer zeggen dan dat deze regering geen Vlaamse meerderheid heeft, terwijl men zelf aan de kant is gaan staan? Stop eens met die slogans. Stop met die pseudoclichés. Stop ermee."

"Je zit toch in de politiek om zaken te realiseren? Respect voor de kiezer betekent ervoor gaan zelfs als dat slecht is voor je partij, voor jezelf of je ego. Wat is dat nu, een politieke partij die zich presenteert met een groot programma, die zegt de waarheid in pacht te hebben, die alle middelen in handen heeft om iets te realiseren. Maar liever langs de kant blijft staan om met een kalasjnikov te schieten op alles wat de politici doen die wel hun borst durven nat te maken, die met hun laarzen in de modder staan."

Geen enkele politicus stapt toch in een regering als hij niet denkt te kunnen winnen?

"Ik ben bereid bij de volgende verkiezingen een paar persoonlijke procenten op te geven als dat het algemeen belang ten goede komt. De avond van het drama in Luik heb ik N-VA-voorzitter Bart De Wever gezien in een uitzending op RTL. Ik heb niet één positief idee gehoord, niet één project. Alleen maar kritiek, kritiek en nog eens kritiek. Het politieke discours moet volgens mij veranderen. Iedereen heeft te lang hetzelfde gezegd, ook in de media. Het wordt tijd dat we iets anders te horen krijgen."