'Ouderen moeten een syndicaat krijgen'

"We spreken van ouderenmishandeling als men het slachtoffer is van fysiek geweld, psychische mishandeling, financieel misbruik of waarlozing", zegt Ans Geers van het Vlaams Ondersteuningscentrum voor Ouderen-mis(be)handeling. "Het slachtoffer is in zeven gevallen op tien een vrouw. Het gaat vooral om intrafamiliaal geweld: de dader is meestal de zoon, dochter of partner."

Vorig jaar liepen 472 meldingen binnen bij het Vlaams centrum. Ook het Brusselse meldpunt - dat in tegenstelling tot zijn Vlaamse tegenhanger ook actief is binnen de rusthuissector - ontving 1.023 oproepen, een stijging van zowat 20 procent. "Maar in werkelijkheid ligt dat aantal veel hoger", zegt Geers. Naar concrete aantallen blijft het gissen. "Slechts een minderheid durft erover spreken. Ouder- of partnergeweld is nog altijd een groot taboe. De loyaliteit tegenover kinderen en partner gaat vaak erg ver."

Gepluimd

Geers geeft vormingscursussen aan professionele hulpverleners. Ook zij blijken het probleem vaak te onderschatten. "Ze merken wel dat er iets niet klopt, maar ze noemen het geen mishandeling. Dat komt omdat misbruik nog altijd wordt geassocieerd met fysiek geweld, terwijl psychische en financiële mishandeling nog vaker voorkomen." Bij ouderen gaat het meestal om psychische mishandeling (33 procent), gevolgd door financieel misbruik (23 procent) of fysiek geweld (17 procent).

De klassieker? "De oudere die tot de laatste euro wordt gepluimd en uiteindelijk niets meer overhoudt. Ook niet om de eigen verzorging of eten te betalen." Daders zelf hebben meestal achterliggende problemen, zoals psychiatrische klachten of een verslaving. "Het slachtoffer voelt zich vaak schuldig. 'Het is je kind en daar moet je voor zorgen', zeggen ze dan."

De sleutelrol in de preventie is weggelegd voor thuishulp. Hulpverleners zijn verantwoordelijk voor 43 procent van alle meldingen. "Maar soms is het misbruik dan al vijftien jaar bezig", zegt Geers. Het Vlaams ondersteuningscentrum pleit dan ook voor een uniforme aanpak op Vlaams niveau. "Op dit moment pakt elke provincie oudermishandeling op een andere manier aan. In West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant is er zelfs geen specifieke werking."

Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) lanceerde in maart al het meldpunt '1712' voor burgers, een meldpunt van misbruik, geweld en kindermishandeling. Dat integreerde alvast de wirwar aan bestaande meldpunten. Professionelen kunnen nog steeds terecht bij het Vlaams Ondersteuningscentrum. "Gezien de vergrijzing is het belangrijk om alert te blijven en aandacht te hebben voor preventie, sensibilisering, taboedoorbreking en ondersteuning van hulpverleners", zegt Vandeurzen.

Vandaag loopt in Brussel het colloquium 'Afhankelijk van zorg, maar toch recht op inspraak, respect en kwaliteit'. Daarin wordt de nadruk gelegd op de correcte begeleiding van ouderen waarvan de gezondheidstoestand achteruit gaat. Heel wat ouderen dreigen immers hun autonomie en zelfbeschikkingsrecht te verliezen wanneer ze afhankelijk worden. En wie afhankelijk is, is ook kwetsbaar.

Maria Deroeck (80), een kranige dame uit Vorst, verblijft al twee jaar in rusthuis Sint-Monika in Brussel. Maria werkte jarenlang in de textielzaak van haar ouders, haalde op latere leeftijd haar diploma en leefde dertien jaar zelfstandig na de dood van haar man. Tot ze door de artrose op haar botten steeds afhankelijker werd van anderen voor de dagelijkse taken.

"Na de zoveelste valpartij besefte ik dat het zo niet meer ging." Maria, die zelf nooit het slachtoffer werd van mishandeling, kan zich inbeelden waarom ouderen het slachtoffer worden van misbruik. "Plotseling kom je in een andere wereld terecht. Je wordt minder gewaardeerd, je wordt eenzamer en moet luisteren naar mensen die veel jonger zijn dan jezelf." De goedlachse dame staat haar mannetje, maar dat is in haar omgeving soms anders. "Soms vraag ik me af waarom wij niet gaan betogen in Brussel. Een syndicaat voor ouderen, dat zouden we kunnen gebruiken."