Kenia spreekt zichzelf moed in
Kenia wil bewijzen dat het vreedzame verkiezingen kan houden. Dat lijkt, op wat incidenten na, gelukt. Maar net als in 2008 komt de echte test pas na de uitslag.
Solomon de vredesschilder buigt zich met zijn blik verf en kwast over een verkeersdrempel in Kibera, de grote sloppenwijk in de hoofdstad Nairobi. Peace Wanted Alive schildert hij: "Gezocht, levend: vrede". Want net als de rest van de Keniaanse bevolking weet hij: de echte test moet nog komen.
Het is rond het middaguur als de rastaman Solomon, die ook tijdens het post-verkiezingsgeweld van begin 2008 actief was, zijn vredesboodschappen kwast. In zijn wijk, net als bijna overal, staan dan nog lange rijen voor de stembureaus. Kenia lijkt massaal de gang naar de stembus te maken.
De dag begon meer dan slecht. Ruim voor zes uur, de officiële openingstijd van de 34.000 kieslokalen, kwam uit de havenstad Mombasa het bericht dat bij een aanval van zeker honderd met machetes gewapende mannen vijf politieagenten waren vermoord. Ten noorden van Mombasa zouden burgers zijn omgekomen.
De politie geeft al snel de schuld aan de Mombasa Republican Council (MRC), een groep die zegt te streven naar onafhankelijkheid voor de oorspronkelijke kustbewoners van Kenia. Maar een MRC-woordvoerder spreekt dit tegen. Het blijft een even bloedig als schimmig incident, dat tegen onschuldige burgers, maar niet noodzakelijk uitsluitend tegen kiezers is gericht.
Uit het noorden van het land, bij de grens met Somalië, worden twee explosies gemeld. Ook hiervoor geldt dat de aanslag past in een breder patroon van, in dit geval, radicaal-islamitisch verzet. Het is gewelddadig en verontrustend, en heeft zeker een verstorend effect. Maar op de meeste van de veertien miljoen kiezers elders in het land lijkt het geen enkele indruk te maken.
Sterker nog, Kenia wil - met het trauma van 2008 nog zo vers in het achterhoofd - zichzelf en de wereld bewijzen dat het in staat is vreedzaam verkiezingen te houden. Vrijwel niemand lijkt zich daarbij deze maandag te herinneren dat ook eind 2007 de stembusgang redelijk ordentelijk verliep. De chaos en het geweld braken pas uit nadat de uiterst betwiste uitslag van de presidentsverkiezing bekend was gemaakt.
De vermoedelijk hoge opkomst, en de gemoedelijke sfeer die mensen na vele uren wachten in de brandende zon nog steeds tentoonspreiden, vormen als het ware ook een manier waarop Kenia zichzelf nieuwe moed inspreekt. "Yes, we can", om met die halve Keniaan in het Witte Huis te spreken. Maar ook de rest van de wereld dient hiervan te leren.
Voor het eerst in de geschiedenis is in Kenia sprake van wat een 'omgekeerd CNN-effect' kan worden genoemd. De Amerikaanse zender kwam enkele dagen geleden met een weinig overtuigende reportage waarin mensen op de rug werden getoond die zeiden een gewapende verkiezingsstrijd voor te bereiden in de Riftvallei, de provincie waar in 2008 de meeste van de ruim duizend doden vielen.
De Keniaanse middenklasse, zij die CNN kunnen ontvangen en ook actief zijn op sociale media als Twitter, reageerde furieus. De CNN-verslaggeefster werd door een hoge regeringsfunctionaris ontboden.
In zowel de voorbereiding als in het houden van deze cruciale verkiezingen is toch een aantal zaken verkeerd gegaan. De nieuwe, onafhankelijke kiescommissie kon niet voorkomen dat in de strijd om partijnominaties oude gewoontes als omkoping of bedreiging weer de kop opstaken. En voorafgaand aan de verkiezingen zijn veel meer kiezers geïntimideerd dan in een fatsoenlijke democratie wenselijk is.
Ook op de dag zelf gisteren ging niet alles van een leien dakje. De kiescommissie heeft vele miljoenen besteed om een 'waterdicht' elektronisch registratie- en kiessysteem op te zetten. Maar als tijdens het stemmen blijkt dat laptops in de kieslokalen niet op elektriciteit aangesloten kunnen worden en er dus toch weer handmatig geverifieerd moet worden wie de stemmers zijn, maakt de kiescommissie een uiterst slechte beurt.
Andere zaken blijken juist een succes. Zo worden binnen de kieslokalen de stemmers naar alfabet onderverdeeld. En dit keer naar voornamen. Alle Fatumahs gaan dus met andere Fatumahs de drempel over. En niet zoals vroeger alle Kamau (leden van het Kikuyu-volk) aan de ene, en alle Awori aan de andere kant. "Stemmen via de voornamen husselt ons een beetje door elkaar", merkt een kiezer op. En dat kan het etnisch vaak zo verdeelde Kenia wel gebruiken.
In de hoofdstad verloopt het stemmen redelijk probleemloos. Ook uit andere delen van het land worden relatief weinig incidenten gemeld. Bij de meeste kieslokalen slaagt men er zelfs in iedereen al voor vijf uur 's middags geholpen te hebben. De eerste uitslag, die van de presidentsverkiezing, moet binnen 48 uur bekend zijn. En dan wordt het echt spannend.