Journalisten verdienen grof geld aan 'WikiLeaks, de film'
Voor WikiLeaks, de film onderhandelt de pers een zware prijs voor de filmrechten van het verhaal achter hun WikiLeaks-primeurs. De hoofdredacteur en twee journalisten van The Guardian verkochten in maart hun feitenverhaal aan Hollywood, met een clausule dat ze niet meer over hun ervaringen mogen praten met producenten van rivaliserende films. 'Er stellen zich deontologische vragen', zegt Reporters zonder Grenzen.
WikiLeaks-oprichter Julian Assange, die in Groot-Brittannië nog steeds tegen zijn uitlevering aan Zweden aanvecht, sloot vorig jaar akkoorden met internationale kranten zoals The New York Times en The Guardian om tienduizenden geheime VS-telexen te lekken. Later kwam het tot een breuk tussen de kranten en Assange, boos omdat beide informatie deelden en over de manier waarop ze hem portretteerden. Dat conflict achter de revelaties legt de betrokken journalisten nu geen windeieren, onthulde de Financial Times (FT) gisteren.
De betrokken redacteuren en kranten sluiten lucratieve contracten af met Hollywood, waar een concurrentiestrijd woedt om de eerste WikiLeaks-film op de markt te brengen. Er zijn al vijf films in de maak, door productiehuizen zoals DreamWorks, HBO, BBC en Universal Pictures. Allemaal gooien ze veel geld op tafel om de exclusieve rechten in handen te krijgen voor boeken en artikels die al over het dossier zijn gepubliceerd.
Een woordvoerder van Guardian News & Media bevestigde gisteren de deal aan De Morgen. "In maart 2011 werden de rechten van WikiLeaks: Inside Julian Assange's War on Secrecy, gepubliceerd door Guardian Books en geschreven door de twee Guardian-journalisten David Leigh en Luke Harding, verkocht aan DreamWorks Studios. The Guardian/Dreamworks-deal is exclusief."
Ook hoofdredacteur Alan Rusbridger en vicehoofdredacteur Ian Katz sloten contracten. Rusbridger ontkent wel dat hij voor zijn rechten apart betaald werd "Ik verdien er niets aan. Al het geld vloeit naar The Guardian", zei hij aan de FT. Desgevraagd krijgen we niet meer uitleg. "We geven geen commentaar over de voorwaarden van commerciële akkoorden", zegt de woordvoerder.
WikiLeaks is ontstemd dat rechten worden verkocht van een verhaal dat oorspronkelijk aan hen toebehoort. "Opportu- nistische journalisten cashen WikiLeaks-rechten in. Ondertussen wordt WikiLeaks nog altijd geblokkeerd door VISA en MasterCard", twitterden ze gisteren, om fijntjes te besluiten: "Giften voor de verdediging van WikiLeaks: 0 dollar."
Het meest omstreden onderdeel van het contract is volgens de FT dat het de betrokken journalisten verboden wordt om over hun ervaringen te praten met rivaliserende producenten. De clausule leidde al tot zelfcensuur. Toen het actuaprogramma Frontline twee journalisten van The Guardian interviewde voor de documentaire WikiSecrets kregen ze te horen dat ze slechts een beperkt deel van het materiaal mochten gebruiken omdat de verslaggevers een contract hadden met anderen. "Bevreemdend is dat deze heren journalisten waren, maar tegelijk ook spelers zijn in het verhaal", zei WikiSecrets-producer Martin Smith in de FT. "Het idee dat bedrijven verhalen van mensen kunnen kopen komt in de weg van de verslaggeving te staan."
De Guardian-woordvoerder nuanceert. "Niets in de deal stopt Guardian-journalisten om verder verslag uit te brengen over zaken die verband houden met WikiLeaks of Julian Assange, of om te praten met andere journalisten."
'Stof voor debat'
Persorganisaties zoals Reporters zonder Grenzen (RSF) reageren niettemin kritisch. "Er stellen zich deontologische vragen", zegt Olivier Basille van RSF België. "In hoeverre mag je als krant of journalist achteraf munt slaan uit een exclusiviteitscontract met een bron, wat WikiLeaks overeenkwam met The Guardian, en het off-the-record-verhaal van je bron, Julian Assange, zonder zijn toestemming te hebben gevraagd? Dit is stof voor debat, onder journalisten en juristen."
Basille ziet ook problemen als de journalisten nu al meewerken aan een fictiefilm. Als voorbeeld gebruiken alle studio's immers de film The Social Network, over de oprichting van Facebook. "Dit is niet All the president's men van Bob Woodward, de verfilming van een historisch, journalistiek boek", zegt Basille. "Dit is een feitelijk verhaal waarover de journalisten nog altijd berichten." Er dreigt volgens Basille een gevaar voor vermenging van non-fictie en fictie, in de perceptie van lezers en kijkers. Zo verkocht Bill Keller, executive editor van The New York Times, zijn 'life rights' aan een producent die samenwerkt met Mark Boal, de screenwriter die een Oscar won voor The Hurt Locker. Zowel Keller als zijn krant zullen daarvoor geld ontvangen. Het Amerikaanse kabelkanaal HBO heeft de handen in elkaar geslagen met de BBC. Beide kochten de rechten voor een artikel van het tijdschrift The New Yorker over Assange.