De kracht van 'the force'

1 Nieuwe manier van films maken

Als Jaws de grootvader van de blockbuster is, dan is Star Wars de vader. Veel mensen betreuren hoe het met Hollywood bergaf ging na de jaren 70. Relatief onafhankelijke regisseurs die volwassen films vol dubieuze verhalen maakten, moesten plaatsmaken voor simpele, grootse vertelsels met een klemtoon op spektakel en special effects. Daar heeft Star Wars ontegensprekelijk schuld aan.

Maar het is een mes dat aan twee kanten snijdt: zonder Star Wars zou er ook geen Indiana Jones bestaan, geen E.T., geen Back to the Future, geen The Matrix, geen The Dark Knight, geen Titanic en geen The Lord of the Rings. Met andere woorden: zowel de slechtste als de leukste films van de afgelopen veertig jaar zouden er niet zijn zonder Star Wars.

2

Technologisch meesterstukje

Materiële beperkingen leveren altijd de meest inventieve resultaten op. Voor de eerste Star Wars moest bedenker en maker George Lucas het doen met een minimaal budget, acteurs die niet in de productie geloofden (Alec Guinness dacht dat hij niet lager kon vallen) en een helse opnameperiode op locatie. Daarbij waren special effects nog zo goed als onbestaande, waardoor elk beeld manueel in elkaar moest worden gebokst.

Er werden heksentoeren uitgehaald met maquettes en miniatuurtjes, perspectieftrucs en een minimale toevoeging van primitieve computereffecten. Het resultaat was dat de mogelijkheden van de cinema door al die vondsten opeens ontploften: verhalen die voordien onmogelijk te verfilmen waren, werden na Star Wars wél verfilmd, en die invloed valt onmogelijk te onderschatten. Niet alleen bij blockbusters overigens, maar ook bij gedurfde cinema als Blade Runner of Brazil.

3

Mythe

Waar moderne filmmakers geobsedeerd zijn door het uitleggen van elk klein stukje plot - alles moet worden verklaard en iedereen verdient een origin story of een hele prequel - komt Star Wars ermee weg om zijn wereld gewoon te laten zijn. De locaties zien er afgeleefd uit (een look die Ridley Scott zou overnemen voor Alien en Blade Runner) en er wordt gehint naar grootse verhalen die zich net buiten het scherm afspelen, maar die we nooit te zien krijgen.

Er is een wereld gemaakt waar wij maar een stukje van zien: spreek je even je verbeelding aan, dan kun je net om de hoek nog twintig avonturen vinden die al even opwindend zijn als de gebeurtenissen in de films. De fantasie van de kijker is subtiel, maar wordt rechtstreeks aangesproken. Tegelijk komt de inspiratie uit zowat alle fictievormen die bestaan: samoerai-epossen, westerns, fantasyromans, sciencefiction, films van Akira Kurosawa en John Ford. Op zijn eigen, opgewekte manier is Star Wars in zijn vertelstijl dus veel diepgaander dan vaak wordt aangenomen.

4

Perfecte cinema

Waar te beginnen? Bij de fantastische donkerte van de originele trilogie (Star Wars kun je met kinderen bekijken, maar is niet kinderachtig), bij de uitmuntende fotografie of bij het wonderlijke productiedesign. Regisseurs George Lucas, Irvin Kershner en Richard Marquand maakten drie functioneel gefilmde avonturenverhalen: zonder de sturm-und-drang van rebellerende regisseurs die in de jaren 70 hun glorieperiode kenden, maar wel teruggrijpend naar de tijdloze klasse van Old Hollywood-legendes. De camera staat altijd waar hij moest staan en schiet plaatjes van een iconische schoonheid: Luke met de twee zonnen op Tatooine! Yoda en Obi-Wan afgetekend in het licht van een X-Wing! Kippenvel!

Personages zijn bovendien zelden stijlvoller uitgewerkt dan in A New Hope en The Empire Strikes Back. Doorheen de films zie je de hoofdfiguren op een natuurlijke manier evolueren, naar elkaar toegroeien en vrienden worden. Dat klinkt evident, maar is dat allesbehalve. Simpele verhalen zijn vaak dom, maar bijna nooit zo ontroerend elegant als hier: dit is storytelling op zijn best

5

Magie alomtegenwoordig

Waar voorgaande argumenten allemaal uitgaan van nette referenties en tastbare observaties, lukt het maar tot op een bepaald niveau om rationeel te blijven: Star Wars ontstijgt namelijk de werkelijkheid en inspireert het soort manie dat mensen doet kiezen voor huwelijken met Storm Trooper-thema. Het is cinema die - ondanks de onschuldige inhoud - in je kleren gaat zitten, deel gaat uitmaken van de lucht die je inademt.

Van de A long time ago in a galaxy far, far away over de openingstitels tot de kledij van de personages en de manier waarop Han en Leia in elkaars ogen kijken: alle details samen zorgen voor een verhaal dat lightning in a bottle vangt. Mensen praten nu nog in Star Wars-dialogen: wie zijn liefje nooit een scruffy-looking nerf- herder heeft genoemd, heeft nooit écht bemind.

Op een bijna bovennatuurlijke manier wist Star Wars in 1977 de fantasie van een generatie te prikkelen. En van de generatie daarna. En van die daarna. Star Wars neemt je daadwerkelijk mee naar een galaxy far, far away: misschien is dát wel zijn grootste verdienste.

Episode I - The Phantom Menace, vanavond om 20.30 uur op VIER