Wat school kan tegen radicalisering

Kunnen we de radicalisering vermijden, onder meer via onderwijs? Meer dan ooit is een gesprek rond de plaats van levensbeschouwing op school relevant. Bij ons in het Atheneum hebben we het scenario in de vingers, ook nu weer na Charlie Hebdo. Meteen ging er een golf van zenuwachtigheid door de school. We wisten wat doen: kaderen en uitpraten, in onze traditie van intense dialoog.

Bij ons begon het op 9/11. De dag nadat twee vliegtuigen in de WTC-torens crashten, wilden we een minuut stilte organiseren. Het leidde tot dagenlange spanning. Voor onze doden is nooit een minuut stilte gevraagd, zeiden de Arabische jongeren, maar ook die uit ex-Joegoslavië of Afghanistan. Wat we al lang voelden aankomen, sloeg ons in het gezicht. School maken in een stad van 170 nationaliteiten is niet doorsnee.

Het waren de leraars die voorstelden dat dit moest uitgepraat worden in de lessen: hoe bouwen we bruggen naar elkaar? Zo is de 'interlevensbeschouwelijke dialoog' ontstaan. Nu is dat een vast lesprogramma geworden over de vakken heen, met een leerlijn. We leren gemeenschappelijkheden in levensbeschouwingen en plaatsen een aantal basiswaarden centraal: rechten van de mens, wederzijds respect, vrije meningsuiting.

Tegelijk gaan we tegenstellingen niet uit de weg, ter bescherming van onze waarden. Zo kwam het tot de clash rond het hoofddoekenverbod in 2009 omdat individuele en keuzevrijheid onder druk stonden. Vijf jaar later kunnen we zeggen dat deze beslissing leidt tot meer vrijheid en meer samenleven in diversiteit.

Toch blijven sommigen voor de eigen kerk preken: de inspecteur islam ziet heil in meer islamlessen. Anderen willen een apart vak, een opgelegd en uitgewerkt pluralisme of gewoon een laïcistisch schrappen van levensbeschouwing op school. Overheid en inspectie zetten een schuchtere stap met 'interlevensbeschouwelijke competenties' met een plafond van zes uur dialoog per schooljaar. (Die zes uur zijn de voorbije twee weken al ruim opgebruikt.)

Meer dan ooit zoeken we recepten om de problemen van onze diverse samenleving aan te pakken. Het moment is daar om Actief Pluralisme - beleidslijn van het Pedagogisch Project van het GO!, onderwijs van de Vlaamse gemeenschap -structureel te verankeren in alle onderwijsnetten, via een pragmatische formule die verzoenbaar is met de levensbeschouwelijke keuze bepaald door de grondwet. Ik pleit voor een verplichte opsplitsing van de twee uur levensbeschouwing op school in één uur levensbeschouwing naar keuze en één uur dialoog rond levensbeschouwingen, wereldgodsdiensten en filosofie. Het lijkt me de perfecte middenweg naar wederkerigheid in onze samenleving, haalbaar zonder grondwetsherziening én de beste manier om weerwerk te bieden tegen fanatisme in de hoofden van jongeren.

Dames en heren, parlementairen, laten we partijgrenzen en zuilen overstijgen en een project verankeren dat organisch groeide uit een botsing van culturen in onze grootstad en dat de radicalisering in onze scholen kan helpen bestrijden.

Religie mag gerust een deel van je identiteit zijn, als het gelouterd komt uit de dialoog met anderen. Als religie de dialoog weigert, en het eigen isolement versterkt, leidt ze niet naar identiteit, enkel naar zelfvernietiging. Nu de geglobaliseerde samenleving ons heeft bereikt, kan actief pluralisme een rijke toekomst tegemoet gaan en het mooiste project voor onze leerlingen zijn.