Hoe de alcohollobby de tapkraan continu laat stromen
CD&V zet Open Vld-minister Maggie De Block onder druk met een eigen alcoholplan. Geen sterke drank meer in nachtwinkels of tankstations, zeggen de christendemocraten. Maar of het tot een doordacht plan komt, zal mee afhangen van de machtige alcohollobby, die vooral via informele kanalen invloed uitoefent.
"Bent u een echte bierdrinker of wilt u uw vrienden en familie verrassen met een origineel geschenk? Dan hebben WIJ voor u dé oplossing [...] het WIJ-bier. Een biertje dat past bij momenten waar sfeer en gezelligheid centraal staan." Het had een bevriende copywriter van een lokale brouwerij kunnen zijn, maar dit is wel degelijk het werk van dezelfde partij die minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) onder druk zet om een potig alcoholplan uit te werken: CD&V.
Laat het duidelijk zijn, dit is geen goedkope sneer naar hypocrisie in de politiek. Wel een illustratie van het sociale en culturele belang van bier, en alcohol bij uitbreiding, dat alcoholproducenten en belangenverenigingen kunnen gebruiken om het politieke proces te beïnvloeden.
Als het evenwicht tussen voor- en tegenstanders wankel is, kan die beïnvloeding problematisch worden. Dat lijkt in het debat rond alcohol zo te zijn. Uit een zoektocht op de term 'alcohol' in het Transparency Register, de officiële database van de Europese Unie waar bedrijven vrijblijvend hun lobby-inspanningen kunnen aangeven, slaat de slinger over naar de alcoholindustrie.AB InBev gaf in 2014 tussen de 400.000 en 500.000 euro uit aan politieke beïnvloeding. The Brewers of Europe, dat Europese bierbrouwers in vijftien EU-landen vertegenwoordigt, legde in dezelfde periode tussen de 300.000 en 400.000 euro op tafel, evenveel als Browary Polskie, dat de grootste bierbrouwers in Polen verenigt. Heineken had er in 2014 tussen de 700.000 en 800.000 euro voor over, evenveel als European Alcohol Policy Alliance en het meer algemene European Public Health Alliance samen, die beide ijveren voor een strikter alcoholbeleid.
Calvo op Tomorrowland
Deze klassieke manier neemt een groot deel van het gelobby in, maar om het in perspectief te zetten: Johnson & Johnson, het grootste farmabedrijf ter wereld, gaf volgens het Europese lobbyregister in 2014 tussen de 1,75 en 2 miljoen euro uit, Google telde bijna het dubbele neer, en de Europese bankenfederatie EBF klokte af op 4 miljoen euro.
Een andere, minder zichtbare vorm van beïnvloeding is wat Daniel Freund van de internationale ngo Transparency International"the winning of hearts and minds"noemt. "Toen ik nog bij de Europese Commissie werkte, zag ik wekelijks dat er recepties en bier- en wijnstandjes door regio's als Bordeaux of Piemonte georganiseerd werden", zegt Freund. "Met als bedoeling om hun industrie in een goed daglicht te stellen."
Een 100-tal europarlementsleden komt een paar keer per jaar samen in de European Parliament Beer Club, een groep die op een informele manier promotie voert voor Europees bier. Eurocommissaris Marianne Theyssen (CD&V) is een tijdlang voorzitter geweest, vandaag is Hilde Vautmans (Open Vld) net als vicevoorzitter gevraagd. "We wisselen op een informele manier van gedachten over de uitdagingen die de sector heeft, of er knelpunten zijn en waar wetgeving helpt of belemmert", legt het europarlementslid uit. "Ik zie daar echt geen probleem in. Het is niet omdat je trots bent op het bier van je land dat je aanzet tot alcoholgebruik."
Ook op Belgisch niveau bestaat zo'n initiatief: de Belgian Beer Club, voorgezeten door Open Vld-Kamerlid Sabien Lahaye-Battheu. Dat zijn uiteraard organisaties die de culinaire sterktes van een regio willen uitspelen, maar dat lobbygroepen als The Brewers of Europe een aantal bijeenkomsten van de Europese bierclub organiseren, zoals volgens een rapport van de ngo Friends of the Earth Europe gebeurt, is op zijn minst opmerkelijk.
Een gelijkaardige inmenging van de tabakslobby zou meteen afgestraft worden. Kristof Calvo (Groen), Zuhal Demir (N-VA), Eva Vanhengel (Open Vld) en Thomas Van Rompuy (CD&V) hebben dat in 2014 aan den lijve ondervonden, toen ze op uitnodiging van tabaksgigant Japan Tobacco International naar het dancefestival Tomorrowland zijn gegaan. Een zitje in de Raad van Bestuur van zo'n tabaksgigant zou helemaal politieke zelfmoord zijn. Nochtans had wijlen Jean-Luc Dehaene (CD&V) zo'n mandaat bij AB InBev terwijl hij europarlementariër was.
Alcoholgerelateerde letsels
Een derde vorm van inmenging, volgens Freund, gebeurt via officiële functionarissen. "Als de burgemeester van Bordeaux naar Brussel komt, is dat niet alleen als burgemeester, maar ook als vertegenwoordiger van een wijnproducerende regio. En dit soort van beïnvloeding blijft onder de radar."
Het is intussen wel duidelijk dat overheden inzien dat een doordacht alcoholbeleid niet kan uitblijven. Op Europees niveau wordt gewerkt aan een strategie, waar ook de alcoholindustrie aan meewerkt, om alcoholgerelateerde letsels terug te dringen. Afgelopen zomer hebben twintig ngo's actief in volksgezondheid de gesprekstafel nog verlaten omdat Europa volgens hen te veel naar de alcoholindustrie helde. Vandaag zijn de gesprekken weer bezig en, zo zegt Paulo Nunes de Moura van ngo Eurocare, zijn de ngo's "blij met de steun die ze van het Europees Parlement en de lidstaten hebben gekregen."