Actrice Giovanna Mezzogiorno over haar rol als Mussolini’s minnares in ‘Vincere’De Italianen proberen hun eigen geschiedenis te begrijpen

CANNES l

Zelf hoorde Marco Bellocchio (°1939) pas in 2005 van het bestaan van Ida Dalser via een Italiaanse documentaire met de toepasselijke titel Il Segreto di Mussolini. In zijn speelfilm Vincere vertelt hij nu voor een groter en internationaal publiek over het trieste lot van die vrouw en haar zoon, die in psychiatrische instellingen werden weggestopt (en daar ook stierven), omdat hun bestaan hinderlijk was voor het fascistische regime.“Net als de meeste Italianen kende ik dit verhaal niet, om de eenvoudige reden dat men geprobeerd heeft die hele geschiedenis compleet uit te wissen”, vertelt de Italiaanse actrice Giovanna Mezzogiorno, die de hoofdrol speelt. “Er zijn slechts twee boeken over Ida Dalser geschreven, maar dat zijn historische werken en dus zeker geen populaire boeken.”Hebt u als actrice geprobeerd te begrijpen waarom Ida Dalser zo geobsedeerd was door Mussolini?Giovanna Mezzogiorno: “Natuurlijk, want ik vond dat zeer belangrijk. Er zijn wel meer vrouwen zoals Ida. Ik denk niet dat dit alleen met die periode te maken had, maar dat het iets universeel is. Er zijn vrouwen - mannen ook trouwens - die een dergelijke neiging tot obsessie hebben. Zij is verliefd op die man en het is een zeer passionele verliefdheid. Maar in haar geval wordt dat een soort syndroom. Ida aanvaardt niet dat zij in de steek gelaten wordt. Het wordt een soort ziekte. Ida is niet gek, maar er is wel sprake van een manie. Het feit dat ze al haar bezittingen verkoopt om het geld aan hem te geven, is sowieso al niet normaal. Zij is op dat moment al vastbesloten om haar hele leven aan iemand anders te wijden.”Is er iets aan Ida dat u specifiek Italiaans zou noemen?“Neen, dat zijn clichés. Er zijn Italiaanse vrouwen die zeer passioneel zijn, maar ook vrouwen die zeer kil zijn. Ida heeft een zeer specifieke persoonlijkheid, maar het is ook een vrouw vol contradicties. Ze kan enerzijds gezien worden als een zeer moderne vrouw, een feministe bijna, maar anderzijds offert ze haar leven op voor een man. Zij is een moeder, maar tegelijk is zij ook verantwoordelijk voor het tragische lot van haar zoon. “Ida is zeer gedecideerd, maar toch is zij geen berekende vrouw. Want als zij dat wél geweest was, dan zou ze nooit zo aan haar einde gekomen zijn. Ze is zeker niet handig of geslepen. Ergens is Ida zelfs naïef en kinderlijk, wat haar ook wel aandoenlijk maakt. Ze ziet het gevaar niet. Want het blijft volgens mij een feit dat wat er met haar gebeurd is wel degelijk een moord kan genoemd worden. Idem wat haar zoon betreft. Ze zijn weliswaar niet doodgeschoten, maar het resultaat blijft hetzelfde.”Kan Ida symbool staan voor Italië, in die zin dat zij door de man die later Il Duce zou worden, gebruikt wordt en dan aan haar lot wordt overgelaten?“Een man die een dergelijke machtsuitoefening als Il Duce wil bereiken, moet volgens mij bereid zijn om mensen te gebruiken. In zijn optiek is dat niet meer dan normaal. In tegenstelling tot Ida is hij wel zeer berekend. Voor een man die een dergelijke carrière wil maken, is het ook handiger om naast zich een vrouw te hebben zonder een sterke persoonlijkheid of zonder veel uitstraling. Een vrouw die rustig thuis blijft, die geen beslag legt op hem en die zelfs niet noodzakelijk een politieke overtuiging heeft.”Maar Ida heeft hem wel een zoon geschonken.“Dat maakte de zaak juist nog ingewikkelder. En dan treedt een dictatoriaal en repressief systeem in actie, dat niet alleen opinies controleert maar ook mensen elimineert. En dat is niet alleen in Italië of in Duitsland, maar overal ter wereld gebeurd.”Enkele jaren geleden werd Il Caimano van Nanni Moretti over premier Berlusconi in Cannes vertoond. In 2008 zaten Il Divo over überpoliticus Giulio Andreotti en Gomorra over de Napolitaanse maffia in de officiële selectie. En nu is er dus Vincere. Is er sprake van een revival van de Italiaanse politieke cinema of is het toeval?“Ik denk inderdaad dat Italië de laatste jaren volop probeert zijn eigen geschiedenis te begrijpen. Wat is er de voorbije 60 of 70 jaar allemaal gebeurd? Dat is ook een manier om te begrijpen waar we nu staan. De politieke of sociale films die u noemt, passen in dat kader. Ik heb bijvoorbeeld net de opnamen beëindigd van La Prima Linea over de gelijknamige, extreem linkse terroristische groep, die actief was in de jaren 70, de zogenaamde ‘anni di piombo’ (de jaren van lood). Maar het blijft voor een film zeer moeilijk om antwoorden te vinden op allerlei vragen. Zoals de vraag waarom de Italianen blijkbaar altijd zo’n behoefte voelen aan een leider, aan een chef. Is het de zoektocht naar een referentiepunt? Naar een soort vaderfiguur? Het feit dat Italië ten tijde van het fascisme een echte dictatuur heeft gekend, zit daar volgens mij zeker voor iets tussen. Het lijkt wel alsof de Italianen niet in staat zijn te handelen zonder dat iemand ons zegt hoe we moeten handelen. We hebben blijkbaar de neiging om ons op een of andere manier te laten onderwerpen. Daarmee wil ik niet gezegd hebben dat we nu in een dictatuur leven. Italië is wel degelijk een democratie. Het is niet zozeer een politieke, dan wel een culturele, maatschappelijke behoefte aan iemand die ons de weg aangeeft. Het is een behoefte die ons verhindert om op een objectieve manier naar de realiteit te kijken. De idolatrie van de macht, de verering van de leider is iets wat heel ver teruggaat in de tijd en dat nog altijd iets mysterieus blijft. Maar toch ook iets verontrustend en angstaanjagend.”Maar Berlusconi een dictator noemen, zou overdreven zijn?“Hij is in ieder geval op een democratische manier verkozen. Tot drie keer toe, ja. Maar de Amerikanen hebben George W. Bush ook twee keer tot president verkozen en ik begrijp ook niet hoe zo zoiets konden doen.”De Duitsers hebben indertijd ook Adolf Hitler verkozen.“Voilà! Het blijft enerzijds onbegrijpelijk, maar ik denk dat het anderzijds te maken heeft met dat fenomeen van een sterke leider. Het fenomeen van een baas die zegt hoe de zaken moeten worden aangepakt. Een leider ook die zijn imago op een handige manier beheert, die de waarheid verbergt en die zijn electoraat niet beschouwt als mensen die recht hebben op duidelijkheid of op de waarheid, maar als een soort ‘claque’ die applaudisseert, die hem toejuicht en die hem een spiegel van succes voorhoudt.”