'VDAB moet vooral bemiddelen, niet straffen'

Een goed geoliede tandem - beiden zijn dan ook wielerliefhebbers -, dat lijkt de relatie tussen Fons Leroy en Vlaams minister van Werk, Economie, Innovatie en Sport, Philippe Muyters (N-VA). En dat zal nodig zijn. Met de zesde staatshervorming komt een pak bevoegdheden overgewaaid naar de gewesten. De VDAB krijgt daarbij een nieuwe rol als belangrijke speler in het arbeidsmarktbeleid. Een deel van de controletaken die nu nog uitgeoefend worden door de (federale) Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) wordt overgeheveld, samen met een 400-tal personen, die onder Fons Leroy zullen ressorteren. Toch wordt het federale budget niet helemaal getransfereerd. En bovendien wordt het totale budget van de VDAB met nog eens 16 miljoen euro verminderd. Niet écht veel op een budget van zowat 660 miljoen euro, maar toch luidt de boodschap 'meer doen met minder'.

"De opdracht van de VDAB is erg verscheiden, de arbeidsmarkt heel ruim", zegt Muyters. "Omdat niet steeds de mensen of expertise aanwezig zijn om alle facetten aan te pakken, zetten we in op partners." Het RIZIV, Federgon, opleidingscentra VIVO en Syntra, Resoc, de sociale partners, allen hebben zich geëngageerd in specifieke samenwerkingsverbanden.

En de VDAB is daarbij de regisseur die coördineert?

Fons Leroy: "Vraag en aanbod efficiënt samenbrengen vraagt in de meeste gevallen om bemiddeling. Maar in een economie die steeds meer eisen stelt aan de vaardigheden en competenties van mensen, is dat vaak heel complex. Geen enkele specialist op de arbeidsmarkt kan dit nog alleen aan. Daarom zochten we bewust naar gespecialiseerde partners op het vlak van begeleiding, loopbaanondersteuning of opleiding."

Philippe Muyters: "Ik zie het als een verrijking voor alle betrokkenen. De VDAB kijkt over het muurtje bij andere organisaties, en zij kunnen leren van de werking en benadering van de VDAB. De focus op competenties, in plaats van louter uit te gaan van diploma, is baanbrekend en wordt stilaan door andere Europese arbeidsbemiddelaars overgenomen."

Is de samenwerking met die partners een budgettaire kwestie?

Muyters: "Neen, en Fons mag mij tegenspreken als hij dat anders ziet. De voorbije vijf jaar heeft de VDAB de nodige bezuinigingen gedaan. Er zijn in totaal 325 mensen minder (de VDAB telt nu 4.688 werknemers, LID). In 2015 komt er geen besparing meer op personeel. De werkingsmiddelen worden wel verlaagd, verspreid over diverse posten. Maar er zijn nog efficiëntiewinsten te boeken. Belangrijk is wel dat de VDAB zelf mag de keuze maken waar ze haar werkingsmiddelen liefst inzet."

In dat hele bestel wordt de taak van de VDAB ook anders gedefinieerd. Zowel wortel als stok, zowel bemiddelaar als gendarme?

Leroy: "Wortel en stok, ja. Gendarme neen. De RVA was vroeger ook bevoegd voor beide, en toen werd die opmerking niet gemaakt. De VDAB moet vooreerst een bemiddelaar blijven. Dat is onze eerste en voornaamste functie. Niet als een gendarme in de vitrine gaan staan. Maar ook: geen rechten zonder plichten."

Geldt dat ook aan werkgeverszijde? Discriminatie op de arbeidsmarkt, op vlak van leeftijd of afkomst, het blijft een probleem.

Muyters: "Daarom dat die partnerships ook belangrijk zijn. De werkgeversorganisaties hebben zich uitdrukkelijk geëngageerd om bij sollicitaties feedback te geven. Uit die feedback kan de werkzoekende veel leren, als eenzelfde opmerking steeds terugkomt bijvoorbeeld. Maar tegelijk is het ook een sensibilisering voor de werkgevers. Ze kunnen zich er niet vanaf maken met 'sorry, te oud'. Dit gezegd zijnde, Vlaanderen heeft geen bevoegdheid op het vlak van arbeidsrelaties. Dat is federale materie. En ja, ik had dat liever anders gezien. Ook in de nieuwe rol van de VDAB zijn daardoor nog hiaten. De VDAB kan wel beslissen dat iemand werkonwillig is en gesanctioneerd moet worden. De uitvoering van die sancties ligt op federaal vlak."

Jullie vertrekken van een vrij dynamisch scenario, waarbij we allen meer piloot zijn van ons eigen werkbolide. Maar er is daarnaast ook een grote groep mensen, laaggeschoolden, uitgestoten oudere werklozen, of mensen met een combinatie van uiteenlopende problemen.

Leroy: "We laten niemand links liggen, en door een breder samenwerkingsverband en gericht beleid willen we iedereen bereiken. Uiteraard heeft de pas afgestudeerde bachelor of master niet meteen een doorgedreven begeleiding nodig. Dat zou inefficiënt en ook onhaalbaar zijn. Maar voor die andere groep mensen moeten we onze dienstverlening zo ruim mogelijk definiëren. Maar we vertrekken vanuit een positief mensbeeld, dat hebt u goed gezien (glimlacht)."

Muyters: "Vooral laag- of ongeschoolde jongeren zijn het meest kwetsbaar. Die jongeren hebben vaak erg uiteenlopende problemen, die verder gaan dan hun opleidingsniveau: een moeilijke thuissituatie, persoonlijkheidsproblemen, praktische problemen. Ze hebben specifieke begeleiding nodig om hen voor te bereiden. Ook voor de vijftigplussers is een specifieke aanpak op zijn plaats. Het ontbreekt hen vaak aan een breed netwerk of de nodige diplomavereisten. Maar ze hebben dan weer wel ervaring en competenties te over. Mag ik hierbij opmerken dat we in 2009 mensen van 52 jaar die op de arbeidsmarkt kwamen, niet meer automatisch activeerden. 2009 nog maar! Vandaag ligt dat op 60 jaar, althans in Vlaanderen. Tegelijk hebt u wel een punt dat we mensen maar kunnen activeren als er ook kansen zijn voor hen. Daarover hebben we besprekingen met de sociale partners. En ook hier is de sollicitatiefeedback van de werkgevers een belangrijk gegeven."

Hoe schat u de huidige economie in? We raken schijnbaar niet uit het dal?

Muyters: "Laat me eerst opmerken dat jobs creëren de taak is van de ondernemers, niet van de VDAB. Wij kunnen wel voor een volwaardige ondersteuning garant staan. Maar om vandaag te poneren dat de arbeidsmarkt aantrekt, dat is volgens mij te vroeg. Ik durf daar geen voorspelling over te maken."