Walt Disneys zoo van zombies

"Deze film is het meest dwaze idee dat ik ooit heb gehad. Ik sta aan de rand van het bankroet", verklapt David Claerbout. "Ik heb tien extra animatoren moeten inhuren en heb er al mijn spaargeld doorgejaagd." De Belgische videokunstenaar met internationale renommee - expo's in San Francisco, Londen of het Centre Pompidou - heeft het over Die reine Notwendigkeit (The Pure Necessity), zijn poging om de dieren uit The Jungle Book te ontmenselijken: ze spreken niet - laat staan dat ze dansen of zingen - maar dwalen schijnbaar doelloos door de jungle. We hebben het, voor alle duidelijkheid, niet over de live-actionfilm die vorig jaar in de zalen liep, maar over de animatieklassieker uit 1967, de laatste film waarin Disney persoonlijk een hand heeft gehad.

De tekeningen in de Claerbout-versie zijn duidelijk gekopieerd van de originelen, maar ze zijn er geen doorslagje van. Die reine Notwendigkeit is op de klassieke manier geanimeerd, met lijntekeningen. "We zijn begonnen met digitale animatie, maar ermee gestopt toen bleek dat de dieren geen ziel hadden." Het idee ontstond toen Claerhout bij toeval een liedje uit de film hoorde. "Ik had hem veertig jaar niet meer gezien, maar het leek alsof het gisteren was. Meteen had ik het hele idee: Mowgli uit de film halen, de dieren als zombies zonder doel in het woud laten rondslenteren, noem maar op."

Europees socialisme

Claerbout: "Ik wilde een hybride realiteit creëren, tussen een animatie zoals we die kennen en dieren die uit een zoo lijken te komen. Mensen zullen zich afvragen: waarom zo'n hoop arbeid om iets energieloos te produceren? Dat was net het punt. Ik noem het de laatkapitalistische versie van The Jungle Book. De film uit 1967 vind ik Europees socialisme: de kleine mens die wordt behoed door wat in wezen beesten zijn - de panter en de beer - en hem levend zouden kunnen verslinden. Niet dus, je krijgt een zwak schepsel dat zichzelf niet kan bevrijden, dat wordt bevrijd door de grote macht die hem kan onderdrukken. Dat is sociaal-emancipatorisch."

Onbetaalbaar

Wie Die reine Notwendigkeit gaat bekijken laat best al zijn of haar verwachtingen betreffende animatiecinema thuis. "Met deze film zit ik in de herinnering van de kijkers te peuteren. Ik vermoed dat het gros van wie Die reine Notwendigkeit ziet, het origineel kent. Je zit dus naar iets te kijken, maar ondertussen defileren er in je herinnering zaken uit het verleden voorbij." En hoor je de liedjes die dus niet in Claerbouts film zitten. Een unheimlich effect dat tegelijk de kracht van deze film is. Verrassend is dat niet, zoals de kunstenaar zelf aangeeft. "De synthese van mijn werk ligt altijd in een tussenzone. Het is een esthetica die niet gaat over het object dat je aan het bekijken bent. De waarheid van mijn werk ligt altijd ergens anders."

Blijft de hamvraag: hoe zal Disney reageren? Wie zoiets durft met bijvoorbeeld Kuifje heeft geheid een proces aan zijn broek. "Ik heb ettelijke slapeloze nachten gehad. Het lijkt op toe-eigening, maar de film zou niet verder van het origineel kunnen staan. Dat is het verschil met diefstal. Stelen doe je als je snel kunt lopen en makkelijk met de buit kunt verdwijnen. Dat argument kun je niet maken voor Die reine Notwendigkeit.

"Ik heb juridisch advies ingewonnen: een rechtszaak, ik betwijfel dat het zover komt, wordt heel interessant. Dan zal de film voor een babylonische spraakverwarring zorgen in de rechtszaal. In die zin zou het interessant zijn." Al voegt hij er snel aan toe: "Ik hoop dat het nooit zover komt. Ik heb dan wel goede kansen om de zaak te winnen, ook al omdat ik aan de film niets verdien, maar een rechtszaak in de VS zou ik nooit kunnen betalen, want dat kost wellicht een miljoen euro."

Die reine Notwendigkeit is deze week nog te zien op het International Film Festival Rotterdam, iffr.com