Ook een container kan een boerderij zijn

Aan de Oude Dokken in Gent moet binnen een handvol jaren een nieuwe stadswijk verrijzen. Voor het zover is neemt Dok die ruimte in, de zelfverklaarde 'werfplek voor verpozing en creatieve manoeuvres'. Tussen de concerten, tentoonstellingen en rommelmarkten door doemden daar een paar weken geleden twee containers op. Een licht-industrieel tintje dus, ware het niet dat die uitgerust zijn met zonnepanelen en een constructie waarop sla en kruiden groeien. Die containers vormen de thuis van Urban Smartfarm, de nieuwste parel aan Gents duurzaamheidskroon.

In de ene container staan vijf bassins van een kubieke meter op een rij, met daarin telkens 100 à 200 vissen. Tilapia's, om precies te zijn, een van oorsprong Afrikaanse zoetwatervis. De container ernaast voelt aan als een klinisch laboratorium. Wie erin wil, stapt zijn schoenen eerst in een ontsmettend sopje, de antibacteriële gel voor de handen is ook verplicht. Dat landbouwlabo staat volgestouwd met lange rekken met daarop tientallen waterbakjes, in een lichtroze schijn van een reeks ledlampen. Daarin: basilicum, koriander, luzerne, mosterdblad en microgroenten zoals broccoli, rucola en waterkers.

"De twee containers doen elkaar groeien", zegt Pascal De Bondt, samen met zijn kompaan Kenny Vandenbroucke de oprichter van Urban Smartfarm. "Aquaponics, heet dat. Een mix van viskweek en hydrocultuur, planten die in water worden gekweekt." Het systeem is ingenieus en waterdicht. De vissen krijgen larven te eten. Het water waarin ze hun gevoeg doen wordt gefilterd en dat mestwater wordt vervolgens doorgepompt naar de andere container. Daar dient het als voedingsstof voor de plantjes, net als de CO2 die de vissen uitademen. Ook dat is een essentiële voedingsstof om jonge plantjes te doen groeien. Zodra het 'mestwater' weer is gezuiverd, vloeit het terug naar de vissen. En zo is de cirkel rond.

Korte kring

"We willen de keten helemaal dichtmaken: we hergebruiken alle grondstoffen en hebben geen extra kunstmest nodig. Het beetje energie dat we nodig hebben komt van de zonnepanelen", zegt De Bondt. Het pilootproject is nog in volle ontwikkeling, maar er zijn nu al commerciële plannen. "We willen graag onze kruiden leveren aan restaurants in Gent. Al wat we kweken, kunnen we met de fiets leveren: een korte kring en geen uitstoot. En als de vissen groot genoeg zijn, gaan we die ook opeten. Volgende week fileren we onze eerste portie."

Een vernuftig en ontegensprekelijk sympathiek project mét commerciële plannen. En misschien is het wel een stapje in de richting van een nieuwe landbouwcultuur. De traditionele landbouw in ons land kampte de voorbije jaren namelijk met tegenslagen. Ongeziene droogte, een stevige storm of drie en onophoudelijke plensbuien verwoestten meer dan één oogst. Een containerboerderij als deze moet zich geen zorgen maken over de weergoden. Zet de Urban Smartfarm een stap naar de landbouw van de toekomst? "Technisch is het zeker mogelijk: de oogst is gegarandeerd", zegt Vandenbroucke. "Maar de kostprijs is iets anders. Tenzij de mensen 10 euro willen betalen voor een bloemkool."

Kostprijs zal dus een struikelblok worden voor dit project, maar het idee spreekt aan. Een stad die volledig zelfvoorzienend is, zou het kunnen? De Universiteit van Rennes rekende het ooit uit. Het antwoord is 'ja, maar...' Rennes, zo'n 400.000 inwoners sterk, zou in principe kunnen instaan voor 38 procent van de behoeften van die inwoners, op voorwaarde dat alle landbouwbedrijven binnen omliggende deelgemeenten zich daarop toeleggen én als het gros van het openbaar groen wordt vervangen door eetbaar groen. Mochten de Rennais allemaal vegetarisch worden, dan zou de stad zelfs helemaal zelfvoorzienend kunnen zijn. Dan zou een stadslandbouwgebied met een straal van 8 kilometer rond de agglomeratie volstaan.

Helemaal zelfvoorzienend heeft dus een utopisch tintje. Door onze vrije markt, bijvoorbeeld. Protectionisme is en blijft uit den boze. En dat is niet het enige bezwaar. "Willen we wel dat onze groenten uit een container komen in plaats van op een veld? Ik kan me voorstellen dat dat een emotionele discussie zou worden. Denk maar aan het debat rond de ggo's", zegt Charlotte Prové van het Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). "Waarom zou zo'n container niet op een landbouwbedrijf kunnen staan? Nu zien de traditionele boeren de stadslandbouw nog te vaak als vijand, terwijl ze veel van elkaar kunnen leren. Dat zou een grote stap in de juiste richting zijn."