Komt er opnieuw een Zweedse coalitie? CD&V laat niet in haar kaarten kijken, maar Wouter Beke (CD&V) is verbijsterd over “de manier waarop Open Vld en N-VA de premier toch wel heel zwaar getackeld heeft”. “Dat is een beetje de tak afzagen waar je zelf op zit.” En over een regering geleid door Jan Jambon (N-VA) is hij duidelijk: “Een kandidaat-premier van een land dat hij eigenlijk wil afschaffen, dus hoe geloofwaardig is dat?”
“De kiezers gaan op 26 mei zowel voor een Vlaamse als een federale regering zeggen welke de richting moet zijn. Er staat dus ontzettend veel op het spel, voor het Vlaams Parlement, het federaal parlement en het Europees Parlement.”
Wat is de inzet voor de gemiddelde Vlaming?
“Voor ons is de inzet van deze verkiezing de levenskwaliteit. Dus zorgen dat de Vlaming een goed, gerust en gezond leven kan hebben. Een goed leven, dat wil zeggen: jobs, inkomen en koopkracht. Een gezond leven betekent de betaalbaarheid van de gezondheidszorg. Een gezond leven voor zichzelf maar ook zijn leefomgeving. En een gerust leven, dat is zorgen dat de Vlaming veiligheid en bescherming heeft.”
Dat lijkt me heel veel, die paraplu van ‘levenskwaliteit’. Hebben de federale en Vlaamse regering meer daarvan gebracht?
“Ja absoluut. Als je kijkt naar een goed leven – jobs, inkomen, koopkracht -, dan is dat gelukt. Er zijn 240.000 jobs gecreëerd. We hadden in ons eigen sociaaleconomisch plan van vijf jaar geleden gemikt op 220.000 jobs en we halen dus 11/10. Dat heb ik op school nooit gehaald.”
Sabotage
Er is natuurlijk wel wat kritiek geweest: die begroting is toch niet helemaal in orde. Dat betekent dan daar 4/10?
“Die begroting kon beter. Er zijn interne en externe factoren die dat mee bepaald hebben. Een aantal ministers hadden meer hun huiswerk kunnen doen. Als het gaat over de budgetten van de RVA, zien we dat de werkloosheidcijfers met 2,6 miljard euro gedaald zijn. Kris Peeters (CD&V) heeft op zijn eentje een derde van het hele begrotingsplan gedaan. We hebben ook rentemeevallers gehad, maar als het gaat over de hervorming van de overheid, het redesign dat honderden miljoenen ging opbrengen, dan zijn sommigen wel schromelijk de mist in gegaan.”
Steven Vandeput (N-VA), die daarvoor verantwoordelijk was, is ondertussen burgemeester van Hasselt?
“Ja, en die is daar ondertussen aan het zorgen dat de treinen, waarvan we beslist hadden om ze daar te laten rijden, er niet meer zullen rijden.”
“Er zijn ook externe factoren die we niet in de hand hebben. Laat ons eerlijk zijn: de aanslagen hadden we niet voorzien, de migratiecrisis hadden we ook niet voorzien, de groeivertraging ten gevolge van de brexit en de onzekerheid die dat meebrengt, die hadden we ook niet voorzien. Er zijn dus wel dingen die het pad gekruist hebben die we niet hadden voorzien en daar moet vriend en vijand van zeggen à décharge. Dit heeft het ook wel niet vergemakkelijkt.”
Als het over de jobs gaat, zeg je 11/10. Maar in globo: deze regering is niet zo positief geëindigd, de N-VA eruit en daarna die minderheidsregering. Hoe blik je daar op terug?
“Ja, het is niet goed geëindigd. Dat kan ik alleen maar samen met u vaststellen. Als je een regeerakkoord maakt, dan ga je er van uit dat je dat doet voor vijf jaar en dan hou je er geen rekening mee dat iemand vlak voor de eindmeet eruit trekt. Wij zijn ook vijf jaar geleden gestart met een duidelijk sociaaleconomisch project.”
“De regering is gevallen rondom een ander thema dat daar niets mee te maken had. Dus men heeft een reden gezocht om die regering te laten vallen. Doelbewust, denk ik. Want dat plan was al een jaar aan de gang: om de regering te saboteren. ‘De dash is uit de regering’, verklaarde men. Om uiteindelijk die regering te laten vallen. Dat vind ik wel jammer, want we hadden heel veel dingen samen kunnen doen en we hebben ook veel dingen samen gedaan, maar zo is niet alles afgesloten.”
“Om terug te komen op uw vraag over de begroting. De begroting 2019 is niet gestemd geworden, omdat de N-VA uit de regering is gestapt en vervolgens vanuit de oppositie heeft gezegd dat ze die begroting ook niet mee goed zou keuren. Hadden we die wel kunnen stemmen, dan hadden we ongetwijfeld ook nog een beter track record voor de begroting kunnen neerzetten.”
Wat is dan je conclusie als voorzitter van CD&V? Kan je opnieuw met de N-VA in coalitie?
“We zitten in een coalitie met de N-VA: we hebben nog een Vlaamse regering met liberalen en nationalisten, en besturen daar samen. Daar heeft N-VA niet de stekker uitgetrokken en zijn ze niet gaan lopen.”
Nee, maar zij waarschuwen opnieuw voor een groot, links gevaar en linkse regeringen. Als je dan doorredeneert, willen ze dus wel opnieuw een rechtse regering, mogelijks mét CD&V.
“Ja, maar eerlijk gezegd: al dat soort van grote verklaringen neem ik met een bijzonder grote korrel zout. Zij hebben de Zweedse regering getorpedeerd, regering Michel naar huis gestuurd en in lopende zaken gebracht. Dus zij zijn de saboteurs van dat Zweedse project geweest.”
Zij zeggen net dat CD&V op de bagagedrager zat.
“Dan raad ik toch aan dat ze zelf eens het regeerakkoord lezen, dat wij samen onderhandeld hebben. Want de tweede paragraaf van dat regeerakkoord gaat over het sociaal overleg. Ik verwijs ernaar omdat uw vraag vooral daarover gaat.”
“In die tweede paragraaf van het regeerakkoord staat dat we het sociaal overleg gaan respecteren en dat we de overeenkomsten, die worden gemaakt, gaan uitvoeren. Als andere partijen daar dan anders over gaan denken en daar anders naartoe gaan beginnen handelen, wie saboteert dan de afspraken?”
“Als je afspraken maakt, dan moet je je daar aan houden. Dat is een eenvoudige en simpele regel. Wij hebben afspraken gemaakt gedurende vijf jaar en we hebben ons daar aan gehouden, en het ware goed geweest dat anderen zich daar ook aan gehouden hadden. Dat is alleen een vaststelling die ik kan maken.”
Want je merkt wel op dat zowel Open Vld als N-VA nu in hun kiesprogramma staan hebben dat ze die ‘Groep van 10’ eigenlijk willen afschaffen.
“Ja, maar we zullen dat zien, net zoals we ook zullen zien wat van hun verkiezingsbeloften na de verkiezing overeind blijft. Ik stel vast dat N-VA bij de stemtesten, die men op voorhand moet doorgeven, zegt: ‘We willen de index afschaffen’. Dan geeft men er een draai aan, en is het plots dat men dat toch niet volledig gaat doen? Wie gelooft dat allemaal?”
Dat was ook een slogan bij jullie in 2014, hé: “Wie gelooft ze nog?”
“Het is toch maar een eenvoudige vaststelling die ik kan doen. Als je in een stemtest zegt: ‘Wij gaan iets afschaffen’, en dan nadien zegt: ‘Oei, de mensen hebben dat niet zo graag, dus we gaan dat niet doen’, dan denk ik automatisch: ‘Wie moet dat allemaal geloven?’.”
“Ik vind, wat ons betreft, dat wij na de verkiezingen doen wat we voor de verkiezingen beloofd hebben en iedereen kan ons sociaaleconomisch plan naast de resultaten leggen die we nu geboekt hebben. Dat is ook de beste maatstaf om van de mensen het vertrouwen te krijgen.”
Twee bevoorrechte partners
Wanneer ga je gelukkig zijn op 26 mei ’s avonds?
“Ik ga gelukkig zijn als wij een kiesuitslag halen, die die van de provincieraadverkiezingen benadert. Toen zaten wij op 19,7 procent, wat voor de provincieraadverkiezingen een goede uitslag was. Dat is eigenlijk ook de enige peiling de voorbije vijf jaar die echt relevant is.”
Dat wil zeggen dat 20 procent realistisch is?
“Wij worden nu om de oren geslagen met peilingen waarvan twee op de drie Vlamingen zeggen dat ze totaal nog niet weten voor wie ze gaan kiezen. In oktober is men wel gaan kiezen, toen heeft men de daad bij het woord gevoegd.”
Maar die peilingen … Het is niet comfortabel om CD&V op 14 procent te zien?
“Nee, en u rondt al af naar beneden, dan is het zeker niet meer comfortabel. Als dat de kiesuitslag is, dan ga ik daar niet tevreden mee zijn. Maar nog eens: ik denk dat wij ook een ander uitgangspunt hebben en dat is in oktober toch ook bevestigd geworden.”
Wat is je droomcoalitie?
“Mijn droomcoalitie is er één die werk maakt van die levenskwaliteit, een goed, gezond en gerust leven voor de mensen, één die inzet op die jobs en die koopkracht. Die zorgt dat we onze gezondheidszorg nog betaalbaar houden en onze leefomgeving ook leefbaar kunnen houden, die ondertussen ook zorgt voor veiligheid en bescherming voor de mensen.”
Dat was niet helemaal mijn vraag. Het ging eerder over met wie.
“Ik doe aan dat soort spelletjes niet mee.”
“Ik wil terug verwijzen naar Antwerpen, waar men tijdens de verkiezingen zei dat men met de Zweedse coalitie wou verdergaan. Na de verkiezingen maakt de kiezer dat mogelijk en er was een meerderheid om dat te doen. En al op de avond van de verkiezingen zegt de N-VA ‘neen’ tegen ons, pakken ze een bocht naar links en ze doen het met de socialisten.”
“Ik wil dus geen grote statements doen. Je doet dat toch op inhoud. Met de kaarten, die de kiezer op dat moment geschud heeft. Op 26 mei gaan we zien hoe we een coalitie mogelijk gaan maken. Ik zie dat Bart De Wever zegt: ‘Nooit met de PS’, en dat Jan Jambon voor de Franstalige media gaat zeggen: ‘Het gaat niet gemakkelijk zijn, maar we sluiten dat toch ook niet uit’. Dus er wordt vandaag van alles over gezegd, maar daarmee breng je de geloofwaardigheid niet terug naar de politiek, integendeel.”
Nee, over je eigen partij: je hebt in 2014 al aangegeven dat je met MR toch wel een speciale band hebt. Geldt die opnieuw dan, die as, die samenwerking?
“Die samenwerking die is bij ons door CD&V de voorbije vijf jaar zeer positief beoordeeld. Ik had daar vijf jaar geleden al een voorgevoel bij, dat dat wel goed zou zitten. Dat is ook uitgekomen. Op dat vlak moet je op voorhand je huiswerk ook heel goed doen.”
“Wij hebben op tal van thema’s ook ontzettend goed samengewerkt. Als we het hadden over het sociaal overleg respecteren, dan is het CD&V samen met de MR, die dat gezegd hebben. Als het ging over werkloosheid aanpakken, de werkloosheidsuitkering degressief maken: dat staat in de afspraken. Dan hebben we ook samen gezegd dat we dat gingen doen. Maar niet de dingen die buiten de afspraken vielen.”
Dus er zijn voor CD&V twee ‘bevoorrechte banden’: namelijk met de zusterpartij cdH en met de MR?
“Ja, wat mij betreft wel. Daar maak ik ook geen geheim van. Maar het is de keuze van die partijen op dat ogenblik ook zelf om te zien wat ze willen doen.”
“Ik had het cdH er in 2014 ook graag bij gehad. Voor de stabiliteit van de regering was dat nog veel beter geweest. Ik denk dat ze daar achteraf ook spijt van gehad hebben, dat ze een andere keuze gemaakt hebben. Dat zie je ook aan de andere keuze die ze halverwege de legislatuur gemaakt hebben, want toen heeft men toch een coalitie met de MR gemaakt. Maar ik kan hen natuurlijk niet dwingen en dat zal de kiesuitslag bepalen. Ik denk meer dan ooit tevoren dat die kiesuitslag heel bepalend zal zijn voor coalitievormingen zowel voor Wallonië en Vlaanderen als op federaal niveau.”
Wat is het slechtst mogelijke scenario?
“Voor ons of voor het land?”
Voor het land. Of valt dat bij CD&V niet samen?
“Dat valt samen voor een partij zoals de onze, die gericht is op het dienen van het algemeen belang en niet voor deelbelangen, aan de linker- of aan de rechterkant. Dat valt dat uiteraard samen met het belang van het land.”
“Het antwoord is simpel: een bourgondische coalitie (N-VA, sp.a en Open Vld samen, red.). Ik denk dat dat het slechtste zou zijn: dat ze coalities maken die ons uitsluiten. Zoals men op sommige plaatsen gedaan heeft, zoals in Antwerpen.”
“De beelden van de voorzitter van N-VA, de burgemeester van Antwerpen, zijn bekend, wanneer hij zegt: ‘Wat er in Antwerpen zal gebeuren voor de verkiezingen, zullen ze ook meedragen op Vlaams niveau na de verkiezingen.’ Ik heb daar toen tegen gefulmineerd, omdat ik het democratisch not done vond. Op 26 mei mogen 6,5 miljoen Vlamingen kiezen voor hun toekomst en die toekomst kan niet alleen afhangen van die kiezers van Antwerpen van oktober 2018. Zo werkt dat niet. Dat is toch niet democratisch? Dat stoot tegen de borst.”
Het is geen goede relatie hé, tussen jou en de voorzitter van N-VA?
“Wij hebben 5 jaar geleden samen regeerakkoorden gemaakt, zowel op Vlaams als op federaal niveau, en die zijn ook grotendeels uitgevoerd. En dat hebben we toen ook op een heel correcte manier gedaan.”
“Maar ik steek niet weg dat er gaandeweg de rit wel af en toe uitspraken zijn geweest en dingen zijn gebeurd, waarvan ik gezegd heb dat dat gewoon tegen de afspraken was, die we gemaakt hadden. Zo help je een coalitie ook niet vooruit.”
“Wij hebben op 14 oktober bij de gemeenteraadsverkiezingen heel wat burgemeesters in Vlaanderen zien vooruitgaan. Zij hebben ook hun coalities zien vooruitgaan, zelfs in mijn eigen gemeente was dat het geval. Je kan er als coalitie met twee op vooruit gaan, als je elkaar ook iets gunt. Op voorwaarde dat er ruimte is. Maar als je elkaar iets misgunt en je vindt dat je mekaar voortdurend in de gracht moet rijden, zoals dat de voorbije jaren toch wel gebeurd is …”
Dat is het nettoresultaat van een Zweedse coalitie: iedereen verliest.
“Wel, dan verliest iedereen inderdaad. Dat is een basiswet in de politiek, die ik altijd heb gekend en ook altijd aan onze mensen heb voorgehouden, ook op dat lokale niveau. Het is geen zero-sum game. Dat de ene die wint betekent dat de andere verliest, dat hoeft zo niet te zijn. Maar dan moet je elkaar wel weten te respecteren en dat gevoel van respect voor degene, die de voorbije vijf jaar dat schouwspel hebben gezien, heb ik niet altijd gevoeld.”
“Hoe geloofwaardig is dat?”
Je zei daarnet dat het belang van CD&V samenhangt met het land. Heeft een staatsdragende partij dan geen kandidaat-premier nodig?
“Mocht dat ooit het geval zijn, dan zullen we die leveren. Daar hoeft ook geen twijfel over te bestaan. Maar dat is, wat ons betreft, niet de inzet van deze verkiezingen. Onze inzet van de verkiezingen is welk project we de komende vijf jaar willen uitrollen.”
Maar het is toch een legitieme vraag: “Wie gaat dat leiden?”
“Ja, maar we hebben geen rechtstreekse verkiezingen en sommigen doen nu alsof dat zo zou zijn.”
Nee, maar in 2014 hadden jullie die kandidaat. Het was Kris Peeters.
“Nee, Kris Peeters was kandidaat-minister-president. Ik denk dat de verkiezingen in Vlaanderen ook eenvoudiger in elkaar zitten dan op federaal niveau het geval was.”
En daarom Hilde Crevits?
“Wie had durven denken dat met de campagne in 2014, bijvoorbeeld Charles Michel premier zou worden? Als we daar een wedstrijd op gedaan hadden, dan had geen vijf procent daarop ingezet.”
Oké goed, maar nu is Charles Michel toch ook kandidaat voor een nieuwe termijn?
“Ja, maar dat zou toch ook raar zijn, een premier die opnieuw de Kamerlijst trekt en dat die zegt: ‘Ik wil mijn job niet verderzetten’.”
Is het dan vreemd dat Jan Jambon zich presenteert eigenlijk?
“Goh ja, is dat vreemd … Hij heeft een paar maanden geleden gezegd dat dat totaal ongeloofwaardig zou zijn als een Vlaams-nationalist zich kandidaat zou stellen als Belgisch premier. Jan Jambon is kandidaat-premier van een land dat hij eigenlijk wil afschaffen, dus hoe geloofwaardig is dat?”
“Ik laat dat aan de mensen om daarover te oordelen. Ik denk dat de echte reden is dat men op die manier het uit de regering stappen wil verdoezelen en maskeren. En dat hebben de kiezers niet geapprecieerd en dat men probeert dat met een goedkope truc wat weg te wissen.”
Misschien nog één vraag: hoe kijk je naar Franstalig België? Wat gebeurt er daar, want het loopt toch wel anders dan bij ons?
“Ja inderdaad, in Franstalig België zie je dat de MR toch wel zware klappen krijgt als meerderheidspartij. Ik denk dat dat alles te maken heeft met de val van de regering. In die zin snap ik het ook niet goed, de manier waarop men vanuit de Open Vld en de N-VA de premier toch wel heel zwaar getackeld heeft. Dat is een beetje de tak afzagen waar je zelf op zit.”
Je noemt daar Open Vld ook, hé, want die zitten nu wel nog mee in de minderheidskabinet, maar ze hebben de laatste weken, maanden zich heel …
“Je kan inhoudelijk van mening verschillen, want er zijn bijvoorbeeld ook thema’s waarop we het met de MR niet 100 procent mee eens over hoeven te zijn. Maar als je samen in een regering zit, dan ga je die meningsverschillen intern toch proberen uit te praten? Dan ga je er in het parlement toch niet voortdurend een cinema over opvoeren. Dus ik vind en ik vond dat strategisch absoluut niet verstandig en dat is menselijk toch soms ook wel pijnlijk geweest.”
“Politiek is een harde stiel, maar uiteindelijk gaat het ook over bondgenootschappen zoeken en menselijke verstandhoudingen, die op een gegeven moment spelen. Het zijn die verstandhoudingen die op moeilijke momenten, als het er echt toedoet, ervoor zorgen dat je overeind blijft dan wel door de knieën gaat.”
Misschien nog één ding persoonlijk: je bent nu toch wel één van de langstzittende voorzitters ondertussen? Wat brengt het voor jou na de verkiezingen?
“Ik heb er geen grijze haren van gekregen, dus het is een teken dat ik dat ik de voorbije jaren goed uitgehouden heb, ook omdat ik dat met veel enthousiasme en ook bijzonder graag gedaan heb.”
Maar het is misschien toch tijd voor iets anders, na de verkiezingen?
“We zullen zien, we hebben om de drie jaar voorzittersverkiezingen, dus om de drie jaar kan er iemand rechtstaan, die zegt dat hij vandaag de ambitie heeft om de partij te leiden. Dan zijn het de CD&V-leden die daarover oordelen.”
“Ik heb in 2016 een mandaat gekregen van de partij om onze verkiezingen van 2018 en 2019 voor te bereiden. En ik wist dat 2018 een belangrijk moment zou zijn, want als dat niet goed zou lopen dan zou men natuurlijk ook naar de voorzitter kijken.”
Uw hoofd ligt altijd op het kapblok, natuurlijk.
“Ja, maar dat is altijd zo, bij elke partij. Je moet zorgen dat je een partij goed kan beheren, maar je moet ook een partij leiden natuurlijk en ik heb het mandaat gekregen om nu die verkiezingen voor te bereiden, de lijsten te maken, het programma te maken en die campagne uit te rollen. En na de verkiezingen zullen we wel zien en is het opnieuw aan onze leden om daarover te beslissen.”
